Zespół cmentarny w Łomży. W 1801 poza ówczesnymi granicami Łomży został wytyczony teren przeznaczony dla nowego cmentarza rzymskokatolickiego. W latach trzydziestych XIX wieku dołączono obok wydzielony teren dla cmentarza ewangelickiego, a w początkach lat sześćdziesiątych także dla cmentarza prawosławnego. Granice rozdzielające te trzy nekropolie ulegały zmianom i w końcu uległy niemal całkowitemu zatarciu. Dziś te nekropolie tworzą tzw. zespół cmentarzy wyznaniowych i komunalnych. Zespół cmentarny jest jedną z najstarszych nekropolii w Polsce. Co roku poszczególne nagrobki są remontowane. Na XIX-wiecznym cmentarzu łomżyńskim znajduje się ponad 560 zabytkowych nagrobków zróżnicowanych pod względem stylowym, artystycznym i materiałowym. Zachowały się grobowce i nagrobki w stylu klasycystycznym, neoklasycystycznym, neogotyckim, eklektycznym, niektóre z elementami neorenesansowymi.
Łomżyńska nekropolia została wpisana do rejestru zabytków decyzją z dnia 26 listopada 1985 wydaną przez Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Łomży, pod numerem rejestru 211.
__NOTOC__ [źródło: Wikipedia, 648530]
| wyznanie | rzymskokatolickie, ewangelicko-augsburskie i prawosławne |
| [źródło: Wikipedia, 648530] |
Obiekty zabytkowe na terenie Cmentarza Katedralnego
Dom Grabarza - dom przedpogrzebowy z 1853. Zbudowany według projektu budowniczego powiatowego, Teodora Bogumiła Seyfrieda. Wpisany do rejestru zabytków pod numerem A-285 z 14 maja 1987[[http://www.nid.pl/pl/Informacje_ogolne/Zabytki_w_Polsce/rejestr-zabytkow/zestawienia-zabytkow-nieruchomych/stan%20na%2031.03.2014/PDL-rej.pdf Narodowy Instytut Dziedzictwa: Rejestr zabytków nieruchomych, stan na 2014-03-31]].
Kaplica Śmiarowskich - kaplica grobowa rodziny Śmiarowskich. Wybudowana w 1838 przez Mateusza Śmiarowskiego, kaplica poświęcona jego zmarłej żonie Wincencie Ludwice i jej dzieciom. Rok później przekazana parafii i miastu jako kaplica cmentarna, w miejsce starej zniszczonej drewnianej kaplicy pw. Świętego Rocha. Wpisana do rejestru zabytków pod numerem A-282 z 19 marca 1987.
Dzwonnica - murowana dzwonnica wniesiona w 1886 w pobliżu Kaplicy Śmiarowskich. Figuruje w rejestrze zabytków.
Kaplica ewangelicka - dawna kaplica ewangelicka zbudowana w 1844. Budynek murowany. Figuruje w rejestrze zabytków.
Kaplica prawosławna - kaplica pw. Grobu Pańskiego. Wybudowana w 1906. Styl neoklasycystyczny. Wpisana do rejestru zabytków.
Ogrodzenie z bramami - w skład ogrodzenia wchodzą m.in. dwie trójdzielne bramy główne z 1879: neoromańska brama główna prowadząca do dawnego cmentarza ewangelickiego oraz neogotycka brama główna prowadząca na cmentarz rzymsko-katolicki. Ogrodzenie cmentarza wraz z bramami figuruje w rejestrze zabytków.
[źródło: Wikipedia, 648530]
Znani i zasłużeni
Na cmentarzu spoczywają ludzie zasłużeni, m.in.
* Jakub Waga (1800-1872) - botanik, autor Flory Polskiej
* Feliks Bernatowicz (1786-1836) - pisarz, autor powieści Pojata, córka Lezdejki
* Alfons Budziński (zm. 23 października 1885 roku w wieku 63 lat) - lekarz weterynarii, archeolog i badacz Mazowsza
* Klemens Szczawiński (zm. 1877) - pierwszy prezydent Łomży po uzyskaniu przez nią statusu stolicy guberni
* Marian Śmiarowski (zm. 1907) - adwokat przysięgły, założyciel wielu instytucji społecznych i dobroczynnych w Łomży
Poza nielicznymi wyjątkami nie chowa się już na nim zmarłych. Obecnie w Łomży dokonuje się pochówku na nowym cmentarzu położonym w południowej części miasta przy ulicy Przykoszarowej. [źródło: Wikipedia, 648530]
