Stary Cmentarz
Założony został w 1782 r. i był jedną z pierwszych w Polsce nekropolii położonych z dala od kościoła, poza obrębem miasta (dotychczas takie miejsce pochówku było uznawane za niegodne). W początkowym okresie działania nie stawiano żadnych trwałych postumentów. Najstarszy z zachowanych nagrobków pochodzi z 1842 r. W 1832 r. zaczęto stawiać murowane ogrodzenie cmentarza. Otoczono go też wówczas głębokim na 2 metry rowem, który zasypano pod koniec XIX w., gdy potrzebowano miejsca dla samobójców.
W latach zaborów Cmentarz był jedynym legalnym miejscem polskich manifestacji patriotycznych. Wynikało to ze zwyczajowego poszanowania przez zaborcę prawa czyniącego z nekropolii miejsca azylu (odróżnienie ''sacrum'' od ''profanum'').
Stary Cmentarz próbowano zlikwidować kilkakrotnie, między innymi w 1820 r. (Prusacy), w latach II wojny światowej, oraz w 1962 r. (komuniści). Ta ostatnia decyzja o likwidacji została formalnie anulowana dopiero w 1982 r.
W latach 1989-1990 zabezpieczono bramy, część murów i nagrobków oraz kapliczek. Od połowy lat 90. działa Towarzystwo, które gromadzi fundusze na renowację zabytkowych grobowców, m.in. podczas corocznych kwest w Zaduszki.
Wśród nagrobków można znaleźć formy klasyczne, neoromantyczne, secesyjne, kubiczne. Dominantę w południowo-zachodniej części stanowi największy, klasycystyczny, grobowiec rodziny Idźkowskich. Pomniki nagrobne były niejednokrotnie wykonywane przez cenionych wielkopolskich rzeźbiarzy. Jeden z nich - ''Pielgrzym'', dłuta Władysława Marcinkowskiego - znajduje się obecnie w krużganku ostrowskiej konkatedry.
Z około 2800 pochowanych tu od początku istnienia cmentarza udało się zidentyfikować dotychczas ok. 1250. Spoczywają tu postacie ważne dla historii nie tylko Ostrowa, ale i Wielkopolski:
* Hubert Beckhaus - latynista, germanista, dyrektor Królewskiego Gimnazjum w Ostrowie, nauczyciel Wyższej Szkoły Żeńskiej w Ostrowie
* Gustaw Bojanowski - pisarz, opisał pobyt w Wielkopolsce Chopina i Mickiewicza
* Maria Bojarska - przełożona Gimnazjum i Liceum im. Emilii Sczanieckiej, koordynowała działania tajnej oświaty w Ostrowie i południowej Wielkopolsce podczas II wojny światowej
* Antoni Bronikowski - hellenista, nauczyciel w Królewskim Gimnazjum
* Wincenty Broniwój-Orliński - prawnik, działacz emigracyjny, mecenas kultury
* Antoni Chiżyński - poseł na sejm pruski
* Anastazy Cywiński - poeta, nauczyciel w Królewskim Gimnazjum
* Wincenty Głębocki - ksiądz, prefekt w Królewskim Gimnazjum i Wyższej Szkole Żeńskiej
* Jan Kompałła - ksiądz, proboszcz ostrowski, działacz społeczny, inicjator budowy Królewskiego Katolickiego Gimnazjum Męskiego
* Marian Kostrzewski - działacz społeczny i kulturalny, nauczyciel, instruktor harcerski
* Witold Leitgeber - księgarz, wydawca, pisarz
* Ferdynand Marten - przyrodnik, matematyk, nauczyciel w Królewskim Gimnazjum
* Władysław Skowroński - plastyk, nauczyciel w ostrowskich szkołach,
* Augustyn Szamarzewski - ksiądz, działacz społeczny, patron polskich spółek zarobkowych, proboszcz ostrowski, prefekt Wyższej Szkoły Żeńskiej w Ostrowie
* Władysław Witkowski - lekarz, działacz społeczny
* powstańcy z lat 1831, 1848, 1863
Monograficzną pracą o Starym Cmentarzu jest ilustrowana zdjęcia autora publikacja ''Stary cmentarz w Ostrowie Wielkopolskim'' (Marian Kostrzewski Ostrów Wlkp. 1982 r., wyd. O.T.K.).
[źródło: Wikipedia, 134599]
