Historia i położenie
Cmentarzysko zostało wybudowane w miejscu opuszczonej w końcu X lub na przełomie X i XI wieku, z nieznanych przyczyn, osady na prawym brzegu Warty i służyło jako nekropolia dla mieszkańców grodu na Ostrowie Tumskim. Relikty zabudowań osady zlikwidowano, teren splantowano i pokryto warstwą jednolitego, żółtego piasku o grubości 0,3-0,4 metra (pierwotnie była ona zapewne grubsza). Tak szeroko zakrojone prace świadczą o tym, że cmentarz założono oficjalnie, prawdopodobnie z nadania władcy. Nekropolia z czasem rozrastała się i zajęła obszar od stoków ówczesnego ujścia Cybiny (obecnie ulice Wyszyńskiego i Św. Jacka) po północną pierzeję późniejszego Rynku Śródeckiego i ulicę Filipińską. Teren ten obejmowałby w przybliżeniu około jednego hektara, a jego wymiary to 120-130 metrów na linii północ-południe i 70-80 metrów na linii wschód-zachód[Ewa Pawlak, Paweł Pawlak, ''Świetność poznańskiej Śródki i Ostrówka z ziemi wydobyta'', w: ''Wielkopolski Biuletyn Konserwatorski'', tom IV/2015, s. 211-216, .]. [źródło: Wikipedia, 3646772]
Charakter i wyposażenie grobów
Do 2014, kiedy to przeprowadzono szeroko zakrojone prace wykopaliskowe, odkryto łącznie 431 pochówków na powierzchni 695 m, ale liczba ta nie jest ostateczna. Groby znajdowały się na głębokości 1,25-2,9 metra, a pochówki starsze były często zastępowane nowszymi i ulegały destrukcji (najczęściej spotkano od 3 do 5 warstw pochówków w jednym grobie). Takie nagromadzenie szczątków charakterystyczne jest dla nekropolii ograniczonych ogrodzeniem, towarzyszących obiektom sakralnym. Groby były prawdopodobnie oznaczane na powierzchni, np. za pomocą palików lub kopczyków
Zmarłych chowano najczęściej w pozycji wyprostowanej, z głową skierowaną na zachód. Zdarzały się anomalie od takiego ułożenia - niektóre z nich miały zapewne charakter antywampiryczny. Najciekawszy pod tym względem był grób nr 166, w którym zmarłemu wyłamano kości lewego barku i przesunięto je na prawą stronę klatki piersiowej. Wyłamano mu też żuchwę i umieszczono ją pod prawym ramieniem, co miało prawdopodobnie uniemożliwić mu ''kąsanie'' po śmierci. W grobie nr 192 znaleziono ślady poprawnej trepanacji czaszki ze śladami zagojenia, świadczące o dużych umiejętnościch grodowych lekarzy
Cmentarzysko śródeckie wyróżnia się zastosowaniem bardzo różnorodnych drewnianych (głównie sosnowych) konstrukcji grobowych, których resztki dochowały się w 60% jam grobowych. Były to zarówno proste deski, czworokątne szalunki, jak i pełne skrzynie. Odkryto nawet pozostałości wydrążonej z jednego pnia kłody. Obstawy zamożniejszych grobów wykonywano także z otoczaków
Przy grobach znaleziono też resztki świadczące o paleniu rytualnych ognisk w obrębie jam grobowych lub przy nich, co zakorzenione było jeszcze w tradycji przedchrześcijańskiej
Zmarłym towarzyszyły różnego rodzaju przedmioty, przy czym w części wschodniej cmentarzyska wyposażenia było nieco więcej. Były to m.in.: noże, osełki, haczyki, krzesiwa, przęśliki, kabłączki, paciorki, pierścionki, kaptorgi, gliniane naczynia, monety (zwłaszcza denary krzyżowe), a także szczątki zwierzęce, np. świńskie żuchwy. Z ciekawszych monet odkopanych na cmentarzysku wymienić należy follisa miedzianego Nicefora II Fokasa, połówkę dirhema arabskiego, czy niecałe 40 sztuk zbitych w rulon brakteatów wielkopolskich z przełomu XII i XIII wieku
Do najciekawszych należą groby nr 7 i 10, należące do kobiet w wieku odpowiednio 14-15 i 20-25 lat, bogato wyposażone w ozdoby, kabłączki skroniowe, a pierwsza z nich w pozostałości lnianej szaty grobowej. Przy drugiej znaleziono kościany przedmiot z otworem do wieszania w rękojeści i z dwoma wystającymi żelaznymi kolcami. Jeśli przyjąć, że był to widelec, to byłby to najstarszy tego typu przedmiot znaleziony na ziemiach polskich[md, ''Odkrywanie Śródki'', w: ''My. Czasopismo mieszkańców'', nr 8(200)/2017, Pro Publico, Poznań, s.6, ISSN 1641-6813]. [źródło: Wikipedia, 3646772]
Funkcjonowanie
Cmentarz funkcjonował przez około 200-250 lat, począwszy od końca X wieku (lub trochę później) do najpóźniej początku XIII wieku (w XII wieku pochówki przeniesiono na Zagórze w związku z ufundowaniem tam kościoła św. Mikołaja[[http://naukawpolsce.pap.pl/aktualnosci/news,390993,wczesnosredniowieczne-groby-odkryto-na-poznanskiej-srodce.html Nauka w Polsce, ''Wczesnośredniowieczne groby odkryto na poznańskiej Śródce''].]). Służył na pewno mieszkańcom grodu na Ostrowie Tumskim, ale prawdopodobnie chowano tu też ludzi ze Śródki i Ostrówka. Z czasem zabudowa tych dwóch miast pochłonęła teren nekropolii. Na szczątki ludzkie natrafiano przy okazji budów lub remontów kamienic. W 1871, podczas budowy kamienicy na Rynku Śródeckim 1, odkryto sklepione pomieszczenie, w którym ''znajdowała się cała sterta ludzkich szkieletów''
Znaczenie
Paweł Pawlak, archeolog prowadzący wykopaliska, twierdzi że ''badany [...] obiekt był jednym z pierwszych cmentarzy chrześcijańskich w państwie wczesnopiastowskim. Powstał w niedalekim czasie od przyjęcia chrztu. Uważamy, że akt ten mógł wyrażać wolę nowoochrzczonego władcy i kształtującej się organizacji kościelnej''
