Po uzyskaniu w 1956 świadectwa dojrzałości w Szkole im. Bolesława Limanowskiego w Warszawie, rozpoczął studia na Wydziale Lekarskim Akademii Medycznej w Warszawie. Po ukończeniu studiów w latach 1963-1964 odbył staż podyplomowy, a następnie służbę wojskową (1964-1966). W 1966 rozpoczął pracę w Szpitalu Wolskim w Warszawie, uzyskując w tym czasie specjalizację I i II stopnia z chirurgii. Pracował tam do 1980.

Po zdaniu egzaminów Educational Commission for Foreign Medical Graduates (ECFMG) uzyskał stypendium w Mercy Hospital w stanie Nowy Jork, po czym został oddelegowany na odbycie staży podyplomowych w Stanach Zjednoczonych: w 1973 z chirurgii naczyniowej oraz w 1975 z kardiochirurgii w Sinai Hospital w Detroit. W 1973 uzyskał stopień doktora nauk medycznych, a w 1981 doktora habilitowanego.

W latach 1980-1984 zajmował stanowisko docenta w Klinice Kardiochirurgii Instytutu Kardiologii w Warszawie (Anin) kierowanej przez Wacława Sitkowskiego. Od 1984 kierował Katedrą i Kliniką Kardiochirurgii Wojewódzkiego Ośrodka Kardiologii w Zabrzu.

W latach 1989-1991 był kierownikiem Kliniki Kardiochirurgii Centralnego Szpitala Klinicznego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych w Warszawie. W 1990 został profesorem Śląskiej Akademii Medycznej, a w 1995 prezydent RP Lech Wałęsa nadał mu tytuł naukowy profesora nauk medycznych.

W 1991 powołał do życia i został prezesem rady Fundacji Rozwoju Kardiochirurgii, która zajmuje się wdrażaniem do praktyki klinicznej najnowszych metod leczenia chorób serca, a także działalnością naukowo-badawczą i szerokim programem szkoleniowo-stypendialnym dla polskich i zagranicznych kadr medycznych.

W latach 1996-1999 był rektorem Śląskiej Akademii Medycznej w Katowicach. Od 1998 pełnił funkcję krajowego specjalisty ds. kardiochirurgii. W 1998 objął stanowisko kierownika II Kliniki Kardiochirurgii, a w 2001 dyrektora Instytutu Kardiologii w Warszawie. W tym samym roku przeprowadził pierwszy w Polsce zabieg wstrzyknięcia do serca preparatu powodującego powstawanie nowych naczyń krwionośnych.

Przeszczepienie serca.
W Klinice Kardiochirurgii Wojewódzkiego Ośrodka Kardiologii (przekształconym później w Śląskie Centrum Chorób Serca w Zabrzu) 15 sierpnia 1985 przeprowadził pierwszą operację na sercu. 5 listopada tego samego roku zespół lekarzy pod jego kierownictwem przeprowadził tam pierwszy udany zabieg przeszczepienia serca w Polsce. Dawcą serca był człowiek w stanie śpiączki. Po orzeczeniu śmierci mózgu lekarze pobrali narząd i karetką przewieziono go z Warszawy do Zabrza. Biorcą był 62-letni rolnik z Krzepic, który zmarł wkrótce po operacji.

Dalszymi osiągnięciami były prace nad wykorzystaniem wszczepialnych urządzeń wspomagających pracę serca oraz nad wyprodukowaniem tzw. sztucznego serca. Zajęła się tym utworzona z inicjatywy Zbigniewa Religi Pracownia Sztucznego Serca Śląskiej Akademii Medycznej w Zabrzu.

W 1987 po jednej z kolejnych operacji przeszczepu serca Zbigniew Religa znalazł się na jednym ze zdjęć wykonanych dla magazynu National Geographic przez Jamesa Stanfielda, które zostało fotografią tego roku w tym piśmie oraz znalazło się wśród 100 najlepszych zdjęć NG. Na zdjęciu Zbigniew Religa siedzi wyczerpany przy stole operacyjnym, na którym leży zoperowany przez niego pacjent. W tle widać jego asystenta (Romualda Cichonia), który ze zmęczenia śpi w kącie sali.

Jako nastolatek należał do Związku Młodzieży Polskiej. W latach 80. zaangażował się w działalność Patriotycznego Ruchu Odrodzenia Narodowego, z ramienia którego bez powodzenia startował w 1989 w wyborach do Senatu. W latach 1993-1997 senator III, a w latach 2001-2005 V kadencji z województwa katowickiego, później z okręgu gliwickiego. Politycznie w 1993 zaangażował się w tworzenie Bezpartyjnego Bloku Wspierania Reform, z którego odszedł w 1994, tworząc Partię Republikanie (zarejestrowaną w styczniu 1995; do stycznia 1996 stał na jej czele). Po wejściu Republikanów w skład Stronnictwa Konserwatywno-Ludowego w 1998 został członkiem tej partii. W 2001 mandat senacki uzyskał z listy komitetu Blok Senat 2001 jako reprezentant Platformy Obywatelskiej (członkowie SKL startowali w tych wyborach jako kandydaci PO). W Senacie zasiadł w klubie Blok Senat 2001. Nie przystąpił do PO, lecz w styczniu 2002 (po przyłączeniu się do SKL Porozumienia Polskich Chrześcijańskich Demokratów) znalazł się w szeregach SKL-Ruch Nowej Polski, rozwiązanego w grudniu 2003.

3 kwietnia 2004 został prezesem założonej przez siebie nowej partii politycznej pod nazwą Centrum (powstałej na miejsce SKL-RNP i Ruchu Społecznego). 27 listopada tego samego roku ustąpił z funkcji i został honorowym prezesem partii.

5 czerwca 2005 oficjalnie zgłosił swoją kandydaturę w wyborach prezydenckich jako kandydat niezależny. Poparcia udzieliły mu macierzysta Partia Centrum oraz Zjednoczenie Chrześcijańsko-Narodowe, Inicjatywa dla Polski, Stronnictwo Demokratyczne, Forum Emerytów i Rencistów, Chrześcijański Ruch Samorządowy, Inicjatywa Młodych i Związek Zawodowy Ojczyzna.

Jego komitet wyborczy został zarejestrowany 16 sierpnia 2005, jednak 2 września tego samego roku, z powodu dużych spadków notowań w sondażach, zrezygnował z ubiegania się o najwyższy urząd w państwie, jednocześnie oficjalnie udzielając poparcia kandydatowi Platformy Obywatelskiej Donaldowi Tuskowi. Później został przewodniczącym Komitetu Honorowego lidera PO.

Od 31 października 2005 do 14 lipca 2006 sprawował urząd ministra zdrowia w rządzie Kazimierza Marcinkiewicza, a następnie w rządzie Jarosława Kaczyńskiego (od 14 lipca 2006 do 7 września 2007 i od 10 września 2007 do 16 listopada 2007). Od 7 do 10 września 2007 był sekretarzem stanu w Ministerstwie Zdrowia i kierownikiem resortu. 4 lipca 2007 TVN24 podała, że Zbigniew Religa zagroził premierowi Jarosławowi Kaczyńskiemu dymisją, jeśli ten nie zaakceptuje jego pomysłów na reformę systemu ochrony zdrowia, w tym na podwyżkę składki zdrowotnej do 13%.

Jako minister zdrowia przeforsował wprowadzenie od 2008 tzw. podatku Religi, w ramach którego ubezpieczyciele wykonywali ustawowy obowiązek przekazywania Narodowemu Funduszowi Zdrowia opłaty ryczałtowej w wysokości 12% składki z każdej polisy OC. Środki te miały być przeznaczone na finansowanie kosztów leczenia ofiar wypadków drogowych. Podatek ten został zniesiony z dniem 1 stycznia 2009.

W sierpniu 2007 znalazł się w grupie osób, które z inicjatywy Artura Balazsa reaktywowały Stronnictwo Konserwatywno-Ludowe, zarejestrowane w następnym miesiącu. W przedterminowych wyborach parlamentarnych w październiku tego samego roku jako przedstawiciel SKL kandydował do Sejmu w okręgu gliwickim z listy Prawa i Sprawiedliwości, zdobył mandat z wynikiem 62 228 głosów. Wyznaczony przez prezydenta Lecha Kaczyńskiego jako marszałek senior 5 listopada 2007 otworzył posiedzenie Sejmu VI kadencji.

Przez wiele lat był nałogowym palaczem tytoniu. Przyznał też publicznie, że w latach 70. i na początku lat 80. nadużywał alkoholu. Skończył z tym, gdy ''zaczął u siebie podejrzewać, że zaczyna być uzależniony''.

30 maja 2007 potwierdził przekazaną przez media informację o swojej chorobie - guzie lewego płuca. Dzień później przeszedł operację, która zakończyła się wycięciem komórek nowotworowych; odbyła się ona 11 dni po wykryciu guza. 5 czerwca tego samego roku został wypisany ze szpitala, tydzień później po wykonaniu badań stwierdzono, że cierpi na nowotwór złośliwy płuc. W tym samym miesiącu wrócił do pracy w Ministerstwie Zdrowia. W lutym 2008 po nawrocie choroby został poddany operacji usunięcia nadnercza i chemioterapii. Przeszedł cztery operacje i dwa cykle chemioterapii.

Zmarł 8 marca 2009. Został pochowany 13 marca tego samego roku na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie w tzw. alei profesorskiej (kwatera A-29). Był to pogrzeb świecki o charakterze państwowym z asystą kompanii honorowej Wojska Polskiego. Wzięli w nim udział m.in. prezydent Lech Kaczyński, marszałek Sejmu Bronisław Komorowski i premier Donald Tusk. Na pogrzebie odegrano melodię do What a Wonderful World, ulubionej piosenki Zbigniewa Religi.

Żonaty z Anną Wajszczuk-Religą, adiunktem w Zakładzie Fizjologii Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego. Miał dwoje dzieci: córkę Małgorzatę i syna Grzegorza, który także został lekarzem kardiochirurgiem.

Był osobą niewierzącą, deklarującą się jako ateista.

Wystąpił w 87. odcinku serialu ''Na dobre i na złe'', w którym zagrał samego siebie, czyli kardiochirurga operującego Annę (Małgorzata Lewińska) chorą na serce, a zarazem dziewczynę Marcina (Maciej Kozłowski). Był kibicem drużyny piłkarskiej Górnika Zabrze.

Przez ostatnie 47 lat życia mieszkał w Warszawie przy al. 3 Maja 2.

Nagrody i odznaczenia.
* Order Orła Białego (2008, nadany przez prezydenta Lecha Kaczyńskiego, ''w uznaniu znamienitych zasług dla Rzeczypospolitej Polskiej, a w szczególności na rzecz rozwoju kardiochirurgii, za wybitne osiągnięcia w działalności państwowej i publicznej'')
* Krzyż Wielki Orderu Odrodzenia Polski (1998 postanowieniem prezydenta Aleksandra Kwaśniewskiego, ''w uznaniu wybitnych osiągnięć w pracy naukowo-badawczej i dydaktycznej w dziedzinie medycyny, za zasługi dla rozwoju naukowej współpracy międzynarodowej'')
* Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski (1995, nadany przez prezydenta Lecha Wałęsę, ''za wybitny wkład w rozwój nauk medycznych, za osiągnięcia w pracy naukowo-badawczej'')
* Krzyż Wielki Orderu Pro Merito Melitensi
* Kawaler Orderu Uśmiechu
* Odznaka honorowa Za wzorową pracę w służbie zdrowia
* Medal im. Tadeusza Kotarbińskiego (2004)
* Medal im. Tadeusza Orłowskiego Polskiego Towarzystwa Chirurgicznego
* Medal Gloria Medicinae Polskiego Towarzystwa Lekarskiego
* Złoty medal Stowarzyszenia Lekarzy Polskich ''Medicus'' w Nowym Jorku
* Nagroda im. Alfreda Jurzykowskiego w Nowym Jorku
* Krzyż Komandorski Orderu Wynalazczości nadany przez Najwyższą Komisję Odznaczeń Królestwa Belgii
* ''Doctor honoris causa'' Lwowskiego Uniwersytetu Medycznego, Akademii Medycznej w Warszawie, Śląskiej Akademii Medycznej, Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku, Uniwersytetu w Opolu
* Zielone Serce Przyrodzie (1999).
* Honorowy Obywatel Miasta Zabrze (16 września 2002)
* Patron Szkoły Podstawowej w Miedniewicach (1998), Szkoły Policealnej Medyk w Olsztynie (2010), Liceum Ogólnokształcącego w Gilowicach (2015)
* Honorowy patron Fundacji Rozwoju Kardiochirurgii

Programy naukowo-badawcze.
* transplantacje serca i płuc
* chirurgiczne leczenie niewydolności mięśnia sercowego
* kliniczne zastosowanie sztucznego serca
* stworzenie polskiej zastawki biologicznej i prototypu sztucznego serca
* operacyjne leczenie zatorowości płucnej

Publikacje.
Był autorem lub współautorem ponad 160 prac naukowych, ponad 100 prelekcji oraz 3 książek i 2 wywiadów-rzek:
* ''Zarys kardiochirurgii'', 1993 (pierwszy w Polsce podręcznik z dziedziny kardiochirurgii), {{ISBN|83-200-1732-7}}
* ''Przeszczep serca'', 1998, {{ISBN|83-906412-2-4}}
* ''Kardiochirurgia dziecięca'', 2003 (praca zbiorowa), {{ISBN|83-7164-338-1}}
* ''Serce do polityki: Rozmowa ze Zbigniewem Religą'', 2006 (wywiad rzeka przeprowadzony przez Huberta Swolkienia), {{ISBN|83-922904-0-2}}
* ''Zbigniew Religa. Człowiek z sercem w dłoni'', 2009 (wywiad rzeka przeprowadzony przez Jana Osieckiego), {{ISBN|978-83-7648-019-0}}

Członkostwo w towarzystwach naukowych.
* International Society for Heart Transplantation
* European Association for Cardio-Thoracic Surgeons
* European Society of Artificial Organs
* American College of Angiology
* Polskie Towarzystwo Chirurgiczne
* Polskie Towarzystwo Kardiologiczne
* Polskie Towarzystwo Transplantologiczne

Brak wpisów w Księdze Wpisów.