Młodość.
Urodzony na Sądecczyźnie, dzieciństwo spędził na Podhalu w Łopusznej, gdzie jego ojciec - Józef - pełnił funkcję kierownika szkoły, a matka - Weronika z Chowańców pochodząca z Jurgowa na Spiszu - była nauczycielką. Po ukończeniu I Liceum Ogólnokształcącego im. Seweryna Goszczyńskiego w Nowym Targu w 1949 postanowił wstąpić do seminarium. Ojciec sprzeciwiał się decyzji syna, uważając, że Józef jest za młody.
Wykształcenie.
Przez rok Józef Tischner studiował prawo na Uniwersytecie Jagiellońskim. Następnie w latach 1950-1955 odbył studia na Wydziale Teologicznym UJ. Ukończył także Wyższe Seminarium Duchowne Archidiecezji Krakowskiej.
Święcenia kapłańskie przyjął w bazylice katedralnej na Wawelu 26 czerwca 1955 z rąk biskupa Franciszka Jopa. Po święceniach na kilka miesięcy został wikariuszem w jawiszowickiej parafii św. Marcina. Gdy władze państwowe odmówiły zatwierdzenia jego nominacji na wikariusza parafialnego w Jeleśni, kontynuował studia w Warszawie na Wydziale Filozofii Chrześcijańskiej Akademii Teologii Katolickiej, a następnie, od 1957, na Wydziale Filozoficzno-Historycznym UJ. Tam pod kierunkiem Romana Ingardena w 1959 uzyskał magisterium, a w 1963 obronił pracę doktorską ''Ja transcendentalne w filozofii Edmunda Husserla''. W latach 1961-1963 pełnił funkcję sekretarza generalnego Polskiego Towarzystwa Teologicznego z siedzibą w Krakowie. Jesienią 1968 po raz pierwszy wyjechał za granicę, na roczne stypendium do Leuven. Efektem tego pobytu była praca ''Studia z teorii świadomości (Fenomenologia świadomości egotycznej)'', na której podstawie habilitował się w 1974 w ATK.
Od 1982 był kilkakrotnie dziekanem Wydziału Filozoficznego Papieskiej Akademii Teologicznej (wybrany na Rektora PAT, ze względów duszpasterskich odmówił przyjęcia funkcji), wieloletnim prezesem wiedeńskiego Instytutu Nauk o Człowieku. Został doktorem honoris causa Uniwersytetu Łódzkiego i Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Krakowie. Był wykładowcą krakowskiej PWST, gdzie począwszy od 1980 prowadził monograficzne wykłady ''Filozofia dramatu''. Członek Collegium Invisibile.
Poglądy filozoficzne.
W latach siedemdziesiątych stał się znaną postacią w życiu intelektualnym Polski. Okres ten zamknął w zbiorze esejów ''Świat ludzkiej nadziei'', w których dyskutując z klasykami filozofii doby Oświecenia oraz egzystencjalistami (Sartre), wprowadził pojęcie ''Ja aksjologicznego''. Kwestia dotyczyła szczególnie pojęć takich jak świadomość czy też wolność. W eseju ''Impresje aksjologiczne'' (1970) przedstawił opis źródłowego doświadczenia ''Ja'' jako elementarnej wartości, przeciwstawiając się Husserlowskiej koncepcji ''Ja transcendentalnego''. W ten sposób, pozostając w ramach tradycji fenomenologicznej, zaczął wytyczać własną, oryginalną ścieżkę filozoficznej refleksji, która doprowadziła go później do filozofii dramatu i metafizyki dobra.
Natomiast w artykule ''Schyłek chrześcijaństwa tomistycznego'' (1970) zakwestionował prymat filozoficzny tomizmu, zarzucając mu zamykanie filozofii w jednym słusznym nurcie i tym samym zasłanianie Objawienia. Tischner uważał, iż filozofia jest niezależna i choć w wielu punktach przesiąknięta duchem chrześcijaństwa nie może się do niego sprowadzać. Przestrzegał jednocześnie przed redukcją religii do jedynie słusznej filozofii. Od czasu sporu z tomizmem nie było w polskim Kościele żadnej istotnej debaty, w której Tischner nie brałby udziału, a wiele z nich sam inicjował. Teksty z pierwszego okresu jego twórczości zawarte są w książkach ''Świat ludzkiej nadziei'' (1975) oraz ''Myślenie według wartości'' (1982). Pod koniec lat siedemdziesiątych w książce ''Polski kształt dialogu'' (1979) podjął również polemikę z marksizmem.
W artykułach zebranych w książkach ''Nieszczęsny dar wolności'' (1993), ''W krainie schorowanej wyobraźni'' (1997) oraz ''Ksiądz na manowcach'' (1999) wyrażał swoje poglądy w kwestii budowania nowego ładu społecznego, politycznego, ale przede wszystkim etycznego. Kontynuował również pracę stricte filozoficzną. Dzieła, w których zawarł swoją własną, oryginalną filozofię, to przede wszystkim ''Filozofia Dramatu'' (1990) oraz ''Spór o istnienie człowieka'' (1998).
Związki z Podhalem.
W 1980, przyjmując również funkcję kapelana Związku Podhalan, Józef Tischner postawił sobie za zadanie skrystalizowanie idei góralszczyzny. Organizował coroczne msze pod Turbaczem (w Kaplicy Papieskiej na Polanie Rusnakowej), wspierał rozwój kultury góralskiej. Dzięki jego inicjatywie podhalańscy rolnicy uzyskali możliwość kształcenia się w Austrii oraz znaczną pomoc materialną w sprzęcie rolniczym. Literackim owocem wspierania góralszczyzny były kazania wygłaszane w gwarze oraz teksty pisane, przede wszystkim ''Historia filozofii po góralsku'' (1997).
Związki z Solidarnością.
W 1980 podjął na szerszą skalę działalność publiczną. Październikowe kazanie na Wawelu na mszy dla przywódców związków zawodowych (''solidarność to jeden drugiego ciężary noście'', ''najgłębsza solidarność jest solidarnością sumień'') stało się początkiem serii tekstów publikowanych w Tygodniku Powszechnym i wydanych później jako ''Etyka Solidarności'' (1981), w których rozwijał refleksję nad etycznym wymiarem ówczesnych wydarzeń. Od tej pory uznawany był powszechnie za kapelana Solidarności. Jego kazanie wygłoszone na I Zjeździe Solidarności zaliczono w poczet oficjalnych dokumentów zjazdowych. W homilii wygłoszonej przez Jana Pawła II w 1987 w Gdańsku na Zaspie, papież cytował teksty Józefa Tischnera jako najlepiej oddające prawdę o Solidarności.
Związki z partiami politycznymi.
Wystąpił w spocie Kongresu Liberalno-Demokratycznego. Później był członkiem rady programowej Unii Wolności.
Ostatnie lata.
Ostatnie lata jego życia naznaczone były chorobą - rakiem krtani. Jego aktywność pisarska w tym czasie obejmowała relacje wolności i łaski, miłosierdzia. Jan Paweł II w telegramie po śmierci Józefa Tischnera napisał: ''był człowiekiem Kościoła, zawsze zatroskanym o to, by w obronie prawdy nie stracić z oczu człowieka''. Został pochowany na cmentarzu w Łopusznej.
W Łopusznej przy Gminnym Ośrodku Kultury funkcjonuje Tischnerówka - Dom Pamięci Ks. Prof. Józefa Tischnera.
W 2001 ukazała się nakładem wydawnictwa Znak biografia księdza Tischnera autorstwa Wojciecha Bonowicza pt. ''Tischner''.
Od 2001 jest przyznawana jest Nagroda Znaku i Hestii imienia księdza Józefa Tischnera. Wiedeński Instytut Nauk o Człowieku przyznaje od 2003 stypendia dla młodych polskich naukowców imienia Józefa Tischnera.
Jest patronem Zespołu Szkół Społecznych w Tarnowie (która jako pierwsza przyjęła go za patrona 10 marca 2001), Zespołu Szkół nr 3 w Bochni, Szkoły Podstawowej nr 153 w Krakowie (12 marca) oraz Wyższej Szkoły Europejskiej w Krakowie. Jest także patronem Zespołu Szkół nr II w Żorach, Szkoły Gimnazjalnej w Szczawnicy, Zespołu Szkół Ogólnokształcących nr 4 w Poznaniu, II Liceum Ogólnokształcącego w Wałczu, XXIII Liceum Ogólnokształcącego w Łodzi, II Liceum Ogólnokształcącego w Wodzisławiu Śląskim, Gimnazjum nr 4 w Mszanie Górnej, Zespołu Szkół w Rabce-Zdroju, Zespołu Szkół nr 3 w Wadowicach, Gimnazjum nr 1 w Chrzanowie, Gimnazjum nr 2 w Zakopanem, Gimnazjum nr 67 w Poznaniu, Gimnazjum w Trzemeśni oraz Zespołu Szkół i Przedszkola w Domosławicach.
Od 2003 w Krakowie działa Fundacja Instytut Myśli Józefa Tischnera, która stawia sobie za cel ochronę i upowszechnianie intelektualnego dorobku swego patrona oraz twórczą kontynuację najważniejszych wątków jego filozofii.
Myśli Józefa Tischnera w opracowaniach Romana Kołakowskiego i Krzysztofa Trebuni-Tutki znalazły się na płycie ''Tischner''.
Krakowskie Hospicjum dla Dzieci nosi Jego imię, od 2004 działające na terenie Małopolski, które wśród swoich celów statutowych Fundacji realizuje także ochronę i upowszechnianie intelektualnego dorobku księdza profesora Józefa Tischnera.
Jego imię nosił również jeden z elektrycznych zespołów trakcyjnych EN77-005, obsługujący pociągi regio relacji Kraków-Zakopane.
Na Uniwersytecie Jagiellońskim, w Collegium Witkowskiego, znajduje się aula im. prof. Józefa Tischnera.
Otrzymał m.in. nagrody Pen Clubu, Złoty Mikrofon (1991), laureat Fundacji im. Stefana Kisielewskiego 1993, Fundacji Jurzykowskiego, w styczniu 1998 za książkę ''Historia filozofii po góralsku'' uhonorowany został Nagrodą Krakowska Książka Miesiąca.
We wrześniu 1999 prezydent Aleksander Kwaśniewski, na wniosek kapituły, odznaczył go Orderem Orła Białego.
