Antoni Słonimski

Życiorys

Antoni Słonimski urodził się 15 listopada 1895 roku w Warszawie w rodzinie pochodzenia żydowskiego - był synem Stanisława Słonimskiego i Marii Eugenii Goldman, wnukiem Chaima Zeliga Słonimskiego i prawnukiem Abrahama Jakuba Sterna. W 1917 roku ukończył Szkołę Sztuk Pięknych w Warszawie{{fakt}}. Organizował wystawy swych prac plastycznych oraz współpracował z czasopismami artystycznymi, m.in. z miesięcznikiem ''Pro Arte''.

W 1918 roku współtworzył kawiarnię literacką Pod Picadorem, a w roku 1919 grupę poetycką Skamander. Współpracował z nią, z przerwami, do wybuchu wojny. W latach międzywojennych współpracował także z Kurierem Polskim (1920-1923) i Wiadomościami Literackimi (1924-1939).

Jego teksty wykorzystywały m.in. kabarety Czarny Kot, Qui Pro Quo, Cyrulik Warszawski, Tip Top oraz rosyjski awangardowy Niebieski Ptak. Był członkiem Związku Zawodowego Literatów Polskich i polskiej sekcji PEN Clubu.

W działalności publicystycznej sprzeciwiał się zarówno postawom Narodowej Demokracji, jak i komunizmowi. Opowiadał się za racjonalizmem i demokracją. Od wczesnej młodości związany z PPS, popierał działalność Józefa Piłsudskiego aż do czasów utworzenia obozu w Berezie Kartuskiej.

W swoim dorobku ma także dwie powieści science-fiction: ''Torpeda czasu'' z 1924 roku i ''Dwa końce świata'' (1937). Widać w nich inspirację twórczością H.G. Wellsa, bardzo cenionego przez Słonimskiego. W książkach tych pisarz pokazywał groźne skutki militaryzmu i rozwoju totalitaryzmu.

13 kwietnia 1924 roku pojedynkował się na pistolety z Mieczysławem Szczuką, który chciał się zemścić za bezlitosną krytykę manifestu autorstwa jego przyjaciela, Henryka Berlewiego. Pojedynek odbył się w kawiarni, Słonimski wyszedł bez szwanku, Szczuka został ranny w nogę.

Podczas wojny na emigracji, początkowo w Paryżu (1939-1940), a po kapitulacji Francji - w Londynie. Współpracował z rozmaitymi periodykami emigracyjnymi, m.in. z Polską Walczącą i Wiadomościami Polskimi, Politycznymi i Literackimi. W roku 1942, na skutek różnicy poglądów, odszedł z Wiadomości i wraz z Karolem Estreicherem założył miesięcznik Nowa Polska (ukazujący się do roku 1946).

W swych artykułach opowiadał się za ideą Polski wielokulturowej i tolerancyjnej, opartej na zasadach wolności i równości.

Po zakończeniu II wojny światowej kierował do 1948 roku sekcją literatury UNESCO, następnie był do roku 1951 dyrektorem podlegającego władzom komunistycznym Instytutu Kultury Polskiej w Londynie. W 1948 roku wziął udział we wrocławskim Światowym Kongresie Intelektualistów w Obronie Pokoju podpisując jego rezolucję przyjętą po opuszczeniu kongresu przez część zachodnich intelektualistów. W 1951 roku powrócił na stałe do kraju.

Pisywał artykuły, wiersze i felietony do wielu gazet ogólnopolskich, m.in. do Nowej Kultury (1950-1962), Szpilek (1953-1973) i Przeglądu Kulturalnego. W 1954 poddał ostrej krytyce ówczesne podręczniki do historii literatury, przez co jego dzieła zostały wycofane z obiegu. W 1955 roku był jednym z założycieli Klubu Krzywego Koła.

Na fali odwilży w 1956 roku został wybrany na prezesa Związku Literatów Polskich. Funkcję tę pełnił do roku 1959.


Odsunięty przez Władysława Gomułkę od sprawowania funkcji publicznych, Słonimski poświęcił się działalności na rzecz rozmaitych inicjatyw opozycyjnych. W marcu 1964 roku wraz z Janem Józefem Lipskim zainicjował tzw. List 34 przeciwko polityce kulturalnej partii. Krytykował władze w związku z antysemicką nagonką po marcu 1968 roku. W 1975 roku był jednym z sygnatariuszy Memoriału 59 oraz Listu 14 w proteście przeciw planowanym zmianom w konstytucji PRL.

Z powodu działalności opozycyjnej jego dzieła ponownie wpisano na listę cenzorską. Od 1970 publikował w Tygodniku Powszechnym.

Antoni Słonimski zmarł 4 lipca 1976 roku w Warszawie w wyniku powikłań po wypadku samochodowym. Został pochowany z żoną Janiną Konarską-Słonimską na cmentarzu leśnym w Laskach. Testamentem zapisał autorskie prawa majątkowe swych utworów Zakładowi dla Niewidomych w Laskach. [źródło: Wikipedia, Antoni_Słonimski]

Cenzura komunistyczna

{{Osobny artykuł|Cenzura w Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej}}
Nazwisko Antoniego Słonimskiego znalazło się na specjalnej liście, na której umieszczono autorów pod szczególnym nadzorem peerelowskiej cenzury. Tomasz Strzyżewski w swojej książce o cenzurze w PRL publikuje poufną instrukcję cenzorską z 21 lutego 1976 roku Głównego Urzędu Kontroli Prasy, Publikacji i Widowisk, na której umieszczono jego nazwisko oraz następujące wytyczne: "Wszystkie własne publikacje autorów z poniższej listy zgłaszane przez prasę i wydawnictwa książkowe oraz wszystkie przypadki wymieniania ich nazwisk należy sygnalizować kierownictwu Urzędu, w porozumieniu z którym może jedynie nastąpić zwolnienie tych materiałów. Zapis nie dotyczy radia i TV, których kierownictwo we własnym zakresie zapewnia przestrzeganie tych zasad. Treść niniejszego zapisu przeznaczona jest wyłącznie do wiadomości cenzorów"{{odn|Tomasz Strzyżewski|2015|s=95}}. [źródło: Wikipedia, Antoni_Słonimski]

Upamiętnienie

Na Mokotowie w Warszawie w ciągu ulicy Narbutta znajduje się skwer im. Antoniego Słonimskiego. We Wrocławiu w dzielnicy Psie Pole w 2013 powstała ulica jego imienia, a w 2012 w Gdańsku w dzielnicy Wrzeszcz Górny [źródło: Wikipedia, Antoni_Słonimski]

Ważniejsze dzieła

{{kolumna-podział|2|
* 1918: ''Sonety''
* 1919: ''Czarna wiosna''
* 1920: ''Parada''
* 1923: ''Godzina poezji''
* 1924: ''Droga na wschód ''
* 1926: ''Z dalekiej podróży''
* 1933: ''Rodzina''
* 1935: ''Okno bez krat''
* 1940: ''Alarm''
* 1945: ''Wiek klęski''
* 1959: ''Nowe wiersze''
* 1963: ''Wiersze 1958-1963''
* 1973: ''138 wierszy''
}}

Publicystyka, proza

* ''Wspomnienia warszawskie'', Czytelnik 1957
* ''W oparach absurdu'' (z Julianem Tuwimem), Wydawnictwo Iskry 1958, wyd. 4 2008, {{ISBN|978-83-244-0067-6}}
* ''Artykuły pierwszej potrzeby. Notatki i uwagi 1951-1958'', Państwowy Instytut Wydawniczy 1959
* ''Załatwione odmownie. Felietony 1960-1961'', Państwowy Instytut Wydawniczy 1963
* ''Załatwione odmownie seria druga. Felietony 1962-1964'', Państwowy Instytut Wydawniczy 1964
* ''Jawa i mrzonka. Spowiedź emigranta. Jak to było naprawdę'', Państwowy Instytut Wydawniczy 1964
* ''Alfabet wspomnień'', Państwowy Instytut Wydawniczy, 1975
* ''Obecność'', Czytelnik, Warszawa 1973
* ''Ciekawość. Felietony 1973-1976'', Czytelnik 1981, wyd. 2 1988, {{ISBN|83-07-01917-6}}
* ''Gwałt na Melpomenie. Felietony teatralne 1924-1939'', Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, 1982
* ''Moja podróż do Rosji'' [dotyczy roku 1932], Literackie Towarzystwo Wydawnicze, 1997, {{ISBN|83-901583-2-9}}
* ''Kroniki tygodniowe t. 1 1927-1931'', Literackie Towarzystwo Wydawnicze, 2001, {{ISBN|83-88736-31-0}}
* ''Kroniki tygodniowe t. 2 1932-1935'', Literackie Towarzystwo Wydawnicze, 2001, {{ISBN|83-88736-08-6}}
* ''Kroniki tygodniowe t. 3 1936-1939'', Literackie Towarzystwo Wydawnicze, 2004, {{ISBN|83-88736-47-7}}
* ''Romans z X muzą. Teksty filmowe z lat 1917-1976'', Biblioteka Więzi, 2007, {{ISBN|978-83-60356-22-7}}

Utwory sceniczne

* Wieża Babel, dramat wierszem 1927
* Murzyn warszawski, komedia 1928
* Lekarz bezdomny, komedia 1930
* Rodzina, komedia 1933 [źródło: Wikipedia, Antoni_Słonimski]