Wybierz język

polski

Zamknij

cmentarz: Powązki, Warszawa
fotografia: Jacek Michiej
Wojciech Korfanty
Wojciech Korfanty (ur. jako Adalbert Korfanty 20 kwietnia 1873 w osadzie Sadzawki (obecnie Siemianowice Śląskie), zm. 17 sierpnia 1939 w Warszawie) - polski przywódca narodowy Górnego Śląska, związany z chrześcijańską demokracją. [źródło: Wikipedia, Wojciech_Korfanty]
Życiorys

Wczesne lata



Urodził się 20 kwietnia 1873{{odn|Lewandowski|2013|s=14}}. Jego rodzicami byli Karolina z domu Klecha i Józef, górnik kopalni ''Fanny''{{odn|Lewandowski|2013|s=13}}. W 1879 rozpoczął naukę w szkole ludowej w Siemianowicach, następnie, od 1885, uczęszczał do katowickiego Gimnazjum Królewskiego (w budynku obecnie mieści się Liceum Ogólnokształcące im. Marii Skłodowskiej-Curie{{odn|Lewandowski|2013|s=16}}), gdzie poznał Konstantego Wolnego. W szkole tej założył tajne kółko, którego celem było szerzenie kultury polskiej i znajomości literatury. Nawiązał kontakty z działaczami z Wielkopolski. Brał udział w propolskich zebraniach. Negatywnie wyrażał się o Otto von Bismarcku, za co został relegowany 14 sierpnia 1895 z klasy maturalnej{{odn|Lewandowski|2013|s=20}}. Szkołę średnią ukończył w grudniu 1895, po interwencji Józefa Kościelskiego, posła do Reichstagu z Wielkopolski, jako ekstern i jeszcze w tym samym roku rozpoczął studia na politechnice w Charlottenburgu{{odn|Lewandowski|2013|s=22}}.

Jesienią 1896 przeniósł się na Królewski Uniwersytet we Wrocławiu (''Königliche Universität zu Breslau''){{odn|Lewandowski|2013|s=38}}. Mieszkał w pokoju wynajętym przy ''Ottostraße'' 19 (dziś ul. Kazimierza Jagiellończyka), studiował na Wydziale Filozoficznym i zaliczył dwa semestry roku akademickiego 1896/1897. Należał do studenckiej korporacji założonej przez Górnoślązaków studiujących na wrocławskich uczelniach - Towarzystwa Akademików Górnoślązaków, które w 1899 roku zostało rozwiązane przez władze odgórną decyzją administracyjną. Studia przerwał na dwa lata, podczas których jako korepetytor u litewskiego arystokraty Witolda Jundziłły zarobił pieniądze na dalsze studia. Podjął studia na tym samym wydziale, miał m.in. zajęcia z ekonomii politycznej u profesora Wernera Sombarta, z którym utrzymywał kontakty jeszcze przez wiele lat. Mieszkał w tym czasie w pensjonacie przy ''Neue Junkerstrasse'' 5c (ul. Jana Kilińskiego). W maju 1901 przeniósł się na ostatni semestr do Berlina, gdzie w sierpniu zakończył studia.



11 września 1902 uczestniczył w spotkaniu mającym na celu reaktywację Towarzystwa Gimnastycznego Sokół w Katowicach. Na zebraniu większością głosów wybrano go prezesem tej organizacji.

Działalność polityczna


W latach 1901-1908 był członkiem Ligi Narodowej, w ramach której współpracował z Romanem Dmowskim. Od 1901 był redaktorem naczelnym ''Górnoślązaka''{{odn|Lewandowski|2013|s=36}}. W 1901 został aresztowany i stanął przed poznańskim sądem{{odn|Lewandowski|2013|s=37}}. Podczas procesu bronił swoich racji argumentując, że artykuły kierowane były do szowinistów{{odn|Lewandowski|2013|s=38}}. Odmówiono mu zwolnienia za kaucją{{odn|Lewandowski|2013|s=38}}. Został skazany na cztery miesiące więzienia{{odn|Lewandowski|2013|s=39}}. Przebywał w więzieniu we Wronkach za publikację artykułów pt. ''Do Niemców'' i ''Do moich braci Górnoślązaków''{{odn|Lewandowski|2013|s=37}}. Władze niemieckie zwolniły go z aresztu w maju 1902{{odn|Lewandowski|2013|s=39}}. W 1907 lub 1908 odszedł z Endecji.

W maju 1909 uczestniczył w Poznaniu w powołaniu filii Polskiego Towarzystwa Demokratycznego, którego celem miało być zespolenie żywiołów demokratycznych ku obronie bytu narodowego oraz pracy nad rozwojem żywiołu polskiego w Rzeszy niemieckiej{{odn|Lewandowski|2013|s=72}}. Do rady głównej weszli z Poznania m.in.: Antoni Chłapowski, Bernard Chrzanowski, Jan Zabłocki, ze Śląska poseł Wojciech Korfanty, a z wychodźstwa Stanisław Kochowicz. W latach 1909-1914 jego osobistym sekretarzem był Leon Nawrocki z Krotoszyna (Wielkopolska), brat Władysława Nawrockiego.

W latach 1903-1912 i 1918 poseł do Reichstagu oraz pruskiego Landtagu (1903-1918){{odn|Lewandowski|2013|s=75}}, gdzie przystąpił do Koła Polskiego, podczas gdy śląscy Polacy przystępowali do tej pory do klubu parlamentarnego Niemieckiej Partii Centrum (''Zentrum''){{odn|Lewandowski|2013|s=59}}. W 1905 zainicjował w Katowicach wydawanie organu prasowego górnośląskiej endecji pt. Polak, którego był redaktorem naczelnym oraz właścicielem{{odn|Lewandowski|2013|s=68}}. Pismo wychodziło trzy razy w tygodniu.

Z powodu ataków przeciwników politycznych i własnego środowiska zrezygnował z kandydowania w wyborach do Reichstagu w 1912{{odn|Lewandowski|2013|s=73}}.

{{fakt|6 czerwca 1918 wygrał wybory uzupełniające do Reichstagu niemal dwukrotną przewagą{{odn|Lewandowski|2013|s=81}}. Konkurując z Benno Nehlertem, zyskał nawet poparcie Niemców, mimo że opowiadał się za oderwaniem od Cesarstwa Niemieckiego Śląska, Wielkopolski i części Pomorza}}. W dniu 25 października 1918 wystąpił w Reichstagu z głośnym żądaniem przyłączenia do państwa polskiego wszystkich ziem polskich zaboru pruskiego i Górnego Śląska{{odn|Lewandowski|2013|s=82}}. W latach 1918-1919 był członkiem Naczelnej Rady Ludowej stanowiącej rząd Wielkopolski podczas powstania wielkopolskiego.

W 1920 był Polskim Komisarzem Plebiscytowym na Górnym Śląsku. Wielokrotnie występował publicznie na wiecach, agitując za Polską. W jednym ze swoich wystąpień rzekomo obiecał każdemu rolnikowi krowę za oddanie głosu za Polską. Od tego wydarzenia sprawa zyskała nazwę krowy Korfantego. Po niekorzystnej dla Polaków interpretacji wyników plebiscytu, przeprowadzonego zresztą w atmosferze wzajemnego zastraszenia, terroru i obustronnej manipulacji (np. po stronie niemieckiej sprowadzenie 180 000 wyborców niezwiązanych bezpośrednio z Górnym Śląskiem), proklamował i stanął na czele III powstania śląskiego{{odn|Lewandowski|2013|s=108}}. W tym momencie pojawiają się pierwsze poważniejsze kontrowersje związane z jego osobą. Albowiem Korfanty nie wierzył w szanse powodzenia powstania, widząc w nim jedynie zbrojną manifestację ludu górnośląskiego, która miała polegać na zwróceniu uwagi Komisji Międzysojuszniczej mającej dokonać podziału terenu plebiscytowego między Polskę a Niemcy. Dlatego też zarządził wstrzymanie walk jeszcze w czasie, gdy inicjatywa na froncie należała do Polaków. Obrońcy Korfantego wskazują, że Polacy mieli przewagę w starciach z nacjonalistycznymi bojówkami, ale nie mieliby żadnych szans z regularną armią niemiecką, zaś ostateczną decyzję w sprawie Górnego Śląska i tak podjęła Komisja Międzysojusznicza niezależnie od wyniku walk, które mogły stanowić jedynie posiłkowy argument. Jednak utrata inicjatywy powstańców na froncie nastąpiła dopiero po decyzjach dyktatora. W lipcu 1921 opuścił Górny Śląsk, desygnując na stanowisko swego następcy Józefa Rymera, który wkrótce został przewodniczącym Naczelnej Rady Ludowej na Górnym Śląsku.

W odrodzonej Polsce w latach 1922-1930 sprawował mandat posła na Sejm I i II kadencji. Związany był z Chrześcijańską Demokracją (ChD). W Sejmie Rzeczypospolitej Polskiej I kadencji był członkiem klubu Chrześcijańsko-Narodowego Stronnictwa Pracy. W obliczu niepowodzenia misji stworzenia gabinetu Artura Śliwińskiego, 14 lipca 1922 został desygnowany przez Komisję Główną Sejmu RP na premiera rządu. Wkrótce skompletował skład swojego gabinetu. Jednak wobec protestu swojego przeciwnika, naczelnika państwa Józefa Piłsudskiego i groźby przeprowadzenia strajku generalnego przez PPS, nie rozpoczął formowania rządu, a 29 lipca komisja wycofała jego desygnację. Od października do grudnia 1923 był wicepremierem w rządzie Wincentego Witosa i jego doradcą z ramienia ChD{{odn|Lewandowski|2013|s=126}}. 11 września 1924 kupił od Ignacego Paderewskiego dziennik Rzeczpospolita. Za pożyczone pieniądze uruchomił także dziennik Polonia{{odn|Lewandowski|2013|s=145}}. Był członkiem rady nadzorczej zarządzie Banku Wzajemnych Ubezpieczeń Vesta w Poznaniu.
{{Wikiźródła|Odezwa do ludu śląskiego|dopełniacz=Odezwy do ludu śląskiego}}

19 września 1927 poseł Antoni Langer z PSL Wyzwolenie zwrócił się do Marszałka Sejmu RP o postawienie Korfantego przed Sądem Marszałkowskim. Sprawa Korfantego, która zawierała dużo oszczerstw ciężkiego kalibru, była rozpatrywana przed tym trybunałem 19-28 listopada 1927 i zakończyła się tylko częściowym uwolnieniem go od zarzucanych mu czynów, co spowodowało, że wydał on broszurę pt. ''Odezwa do ludu śląskiego'', w której odparł wszystkie zarzuty. Jesienią 1927 SądMarszałkowski Sejmu RP rozpatrywał także sprawę o zniesławienie z oskarżenia Korfantego przeciw Langerowi.

Ostatnie lata



W 1930 aresztowany i wraz z posłami Centrolewu osadzony w Twierdzy Brzeskiej, jednak z samego procesu brzeskiego został wyłączony{{odn|Lewandowski|2013|s=171}}. Przyczynę jego prześladowania ówcześni mu sympatycy upatrywali w tym, że stał on na gruncie katolickim. Po uwolnieniu powrócił na Górny Śląsk, gdzie jednak jako polityczny przeciwnik wojewody Michała Grażyńskiego był stale zagrożony następnym aresztowaniem. Zasiadał w Sejmie Śląskim oraz Senacie RP III kadencji{{odn|Lewandowski|2013|s=168}}. Wiosną 1935 w obawie przed represjami udał się na emigrację do Pragi w Czechosłowacji{{odn|Lewandowski|2013|s=192}}. Do kraju nie mógł wrócić nawet w 1938 na pogrzeb swego syna Witolda, gdyż rząd premiera Sławoja Składkowskiego odmówił wydania mu listu żelaznego{{odn|Lewandowski|2013|s=196-197}}. Po aneksji Czechosłowacji wyjechał przez Niemcy do Francji{{odn|Lewandowski|2013|s=202}}. Był jednym z założycieli Frontu Morges, a później organizatorem i prezesem Stronnictwa Pracy (połączenie Chadecji i Narodowej Partii Robotniczej). W kwietniu 1939 po wypowiedzeniu przez III Rzeszę układu o nieagresji i niestosowaniu przemocy, wrócił do Polski, jednak mimo chęci walki z Niemcami został aresztowany i osadzony na Pawiaku{{odn|Lewandowski|2013|s=206}}. Mimo protestów opinii publicznej spędził tam prawie 3 miesiące.W tym czasie stan jego zdrowia ciągle się pogarszał. Niemal co tydzień lekarze stawiali nowe diagnozy: uszkodzenie wątroby, zapalenie woreczka żółciowego, anemia, nadciśnienie tętnicze, zapalenie opłucnej. 20 lipca 1939 sędzia śledczy podjął decyzję o zwolnieniu Korfantego - prawdopodobnie z obawy, by nie zmarł w więziennej celi{{odn|Lewandowski|2013|s=208}}. Zaraz po uwolnieniu został natychmiast przewieziony do szpitala św. Józefa przy ul. Hożej.

Przeprowadzona 11 sierpnia operacja nie przyniosła znaczącej poprawy, a lekarze stwierdzili znaczące uszkodzenie wątroby. Z luźno wypowiedzianej refleksji jednego z chirurgów, którzy operowali Korfantego wynika, iż owrzodzenia wątroby przypominały uszkodzenia typowe dla zatrucia arszenikiem. (zeznanie płka dra Bolesława Szareckiego Londyn 1940{{odn|Lewandowski|2013|s=222}}).

Sześć dni po operacji, nad ranem 17 sierpnia 1939 roku, Wojciech Korfanty zmarł w szpitalu św. Józefa przy ul. Hożej w Warszawie. tuż przed najazdem Niemiec na Polskę. 20 sierpnia 1939, po mszy w kościele Świętych Apostołów Piotra i Pawła przy udziale biskupa Stanisława Adamskiego i po pogrzebie gromadzącym ok. 5 tys. ludzi, został pochowany w grobowcu rodzinnym na Cmentarzu przy ul. Francuskiej w Katowicach. [źródło: Wikipedia, Wojciech_Korfanty]
Życie prywatne
Narzeczoną Wojciecha Korfantego była ekspedientka z bytomskiego domu towarowego braci Barasch, Elżbieta Szprotówna. Termin ślubu wyznaczono na 1 lipca 1903 w kościele pw Świętej Trójcy{{odn|Lewandowski|2013|s=52}}. W przeddzień tej daty niespodziewanie proboszcz Reinhold Schrimeisen zwrócił mu ofiarę i uzależnił udzielenie ślubu od przeproszenia krytykowanych przez Wojciecha Korfantego proniemieckich księży (m.in. odmawiali Polakom rozgrzeszenia za czytanie propolskiej prasy). Inspiratorem odmowy mógł być władający diecezją wrocławską kardynał Georg Kopp. Korfanty odmówił przeprosin, wyjechał z narzeczoną do Krakowa, tu dopełnił obowiązku sześciu tygodni zamieszkania w monarchii habsburskiej, a następnie udzielono mu w końcu ślubu w kościele pw Św. Krzyża 5 października 1903 przy poparciu kleru krakowskiego{{odn|Lewandowski|2013|s=55-56}}.

Ze związku tego urodziło się czworo dzieci: Witold (ur. 1910, zm. 1938), Zbigniew (ur. 1905, zm. 18 lipca 1970, w Dallas), Halżka (zm. 1990 w Bostonie) i Maria (ur. 1908, zm. 6 października 1996 w Nowym Jorku){{odn|Lewandowski|2013|s=226}}. Opuścili Polskę w 1939, zamieszkali m.in. w Kanadzie i w Wlk. Brytanii.

Miał braci: Andrzeja (1879-1973) i Jana (ur. 1883, zm. w grudniu 1947)Szmatloch Barbara, op. cit..

Żona W. Korfantego, Elżbieta wróciła do Polski po wojnie w 1945 i zamieszkała w Katowicach u swoich sióstr{{odn|Lewandowski|2013|s=225}}. Zmarła 8 stycznia 1966 i została pochowana w grobowcu, obok męża. [źródło: Wikipedia, Wojciech_Korfanty]
Upamiętnienie
{{clear}}


Plik:Katowice - Wojciech Korfanty.jpg|Pomnik Wojciecha Korfantego w Katowicach
Plik:Siemianowice Śląskie - Pomnik Wojciecha Korfantego 01.JPG|Pomnik Wojciecha Korfantego w Siemianowicach Śląskich
Plik:Kofranty parafia.JPG|Tablica pamiątkowa ku czci Wojciecha Korfantego w kościele pw. św. Krzyża w Siemianowicach Śląskich
Plik:Tablica UWr Korfanty.jpg|Tablica pamiątkowa umieszczona na budynku Wydziału Prawa, Administracji i Ekonomii Uniwersytetu Wrocławskiego przy ul. Uniwersyteckiej
Plik:Tablica Korfanty Bytom.jpg|Tablica pamiątkowa w Bytomiu
Plik:Korfanty table Poznan.JPG|Tablica pamiątkowa w Poznaniu
Plik:Tablica z Wojciechem Korfantym w Pradze.jpg|Tablica pamiątkowa w Pradze.


* Korfanty (pociąg pancerny) - III powstanie śląskie (1921)
* Korfanty (samochód pancerny)
* Korfantów (miasto na terenie województwa opolskiego)
* Plac Wojciecha Korfantego w Wodzisławiu Śląskim, w Miliczu i w Tychach
* Aleja Wojciecha Korfantego w Katowicach, w Gliwicach i w Zabrzu
* Ulice Korfantego w Bełchatowie, Bieruniu, Bydgoszczy, Bytomiu, Gierałtowicach, Gorzowie Wielkopolskim, Jastrzębiu Zdroju, Jaworze, Kędzierzynie-Koźlu, Knurowie, Krakowie, Mysłowicach, Nysie, Opolu, Piekarach Śląskich, Poznaniu, Pszczynie, Radlinie, Rybniku, Rudzie Śląskiej, Siemianowicach Śląskich, Szczecinie, Świętochłowicach, Tarnowskich Górach, Koszęcinie, Toruniu, Warszawie, Wrocławiu, Zbrosławicach i Żorach
* Osiedle Korfantego w Żorach
* Górnośląska Wyższa Szkoła Handlowa
* Osiedle Korfantego w Siemianowicach Śląskich
* Tablica na budynku lecznicy przy ul. Emilii Plater w Warszawie
* Tablica w Archikatedrze św. Jana w Warszawie
* Pomnik we Wrocławiu przy ul. Orlej
* Nagroda im. Wojciecha Korfantego nadawana od roku 1993 przez Związek Górnośląski

Rok 2009 został ustanowiony przez Sejmik Województwa Śląskiego Rokiem Korfantego. [źródło: Wikipedia, Wojciech_Korfanty]
Operatorem serwisu jest
Erkwadrat sp. z o.o.
ul. Letnia 16
05-510 Chyliczki
123-139-4399
+48 (22) 350 75 61
kontakt@pamietam.pl
facebook/pamietam
Rozliczenia transakcji
kartą płatniczą i e-przelewem
przeprowadzane są za pośrednictwem
dotpay.pl