Życiorys
Młodość
Urodził się w rodzinie Konstantego, nauczyciela, i Marii ze Staszewskich{{odn|Wykaz Legionistów 1|loc=}}. Miał ośmioro rodzeństwa, m.in. Wiesława Franciszka (1893-1942), oficera Legionów Polskich, majora piechoty Wojska Polskiego, kawalera Virtuti Militari, zamordowanego w KL Auschwitz{{odn|Wykaz Legionistów 2|loc=}} oraz Annę (1909-1970).
Od 1908 roku studiował na Wydziale Budowy Maszyn Politechniki Lwowskiej, a w latach 1909-1912 na Wydziale Rolno-Lasowym Akademii Rolniczej w Dublanach, gdzie uzyskał dyplom agronoma. Był członkiem i organizatorem polskich organizacji paramilitarnych w zaborze austriackim - m.in. tajnej organizacji narodowej Zet, brał udział w tworzeniu Zarzewia, a w latach 1912-1914 był komendantem tajnej organizacji wojskowej Armia Polska i jej jawnej formy Polskich Drużyn Strzeleckich we Lwowie. Od 1912 członek Wojskowej Komisji Porozumiewawczej i Skarbu Wojskowego przy Komisji Tymczasowej Skonfederowanych Stronnictw Niepodległościowych.
I wojna światowa
Tuż przed wybuchem I wojny światowej podporządkował Drużyny Strzeleckie Józefowi Piłsudskiemu i znalazł się w Legionach Polskich. Od sierpnia 1914 roku dowodził batalionem, a potem 2 pułkiem piechoty w II Brygadzie Legionów Polskich w Karpatach, na Bukowinie, w Galicji i na Wołyniu. Dzięki talentowi dowódczemu i odwadze szybko awansował: wrzesień 1914 - kapitan, w listopadzie 1914 - major, marzec 1915 - podpułkownik, w listopadzie 1915 - pułkownik.
Był najmłodszym pułkownikiem legionowym - został nim w wieku 26 lat. W lipcu 1916 roku, po odejściu Józefa Piłsudskiego, objął dowództwo I Brygady, sprawował je do kwietnia 1917 r. W latach 1917-1918 był szefem sztabu Inspektoratu Wyszkolenia Polskiej Siły Zbrojnej oraz wicedyrektorem Komisji Wojskowej. Chcąc ratować od rozpadu choćby część wojska, opowiedział się za złożeniem przysięgi na wierność Niemcom i Austro-Węgrom. Faktycznie kierując Komisją Wojskową stworzył zawiązki przyszłego Sztabu Generalnego Wojska Polskiego i Ministerstwa Spraw Wojskowych.
W czasach legionowych Januszajtis blisko się przyjaźnił z Michałem Żymierskim i mecenasem sztuki prof. Jerzym Mycielskim. Żona regenta Zdzisława Lubomirskiego Maria z Branickich bardzo pozytywnie opisała wrażenie, które odniosła przy pierwszym spotkaniu z Januszajtisem z okazji uroczystego obiadu wydanego na cześć legionistów w Warszawie 8 maja 1917 roku, (na którym obecni byli m.in. Żymierski, Sikorski, Berbecki i Nieniewski).
Dwudziestolecie międzywojenne
Od 1 listopada 1918 r. w Wojsku Polskim. Dowódca Okręgu Generalnego Białystok w Łapach i dowódca Grupy Łapy. Ułatwił tam ewakuację wojsk niemieckich do Prus Wschodnich. Organizator zamachu stanu na rząd Jędrzeja Moraczewskiego przeprowadzonego w nocy z 4 na 5 stycznia 1919 roku, firmowanego przez Eustachego Sapiehę. Mimo początkowego powodzenia zamach po 8 godzinach wygasł, a płk Januszajtis został zawieszony w czynnościach. Po zamachu przeniesiony do rezerwy. 1 lutego 1920 r. powołany do czynnej służby i mianowany dowódcą Obozu Warownego Chełmno. Od 19 marca 1920 r. do sierpnia 1924 r. dowódca 12. Dywizji Piechoty w Tarnopolu. Dywizją dowodził podczas wojny polsko-bolszewickiej, wyróżniając się w bitwach pod Mikulińcami, Przemyślanami i Lwowem.
thumb
22 maja 1920 r. zatwierdzony został w stopniu pułkownika z dniem 1 kwietnia tego roku. 28 lutego 1921 r. Naczelny Wódz mianował go generałem podporucznikiem z dniem 1 kwietnia 1920. 3 maja 1922 r. zweryfikowany został w stopniu generała brygady ze starszeństwem z dniem 1 czerwca 1919 r.
Po wojnie nadal dowodził 12 Dywizją, aż do sierpnia 1924 roku, kiedy to na prośbę gen. Władysława Sikorskiego objął stanowisko generała-wojewody nowogródzkiego dla zaprowadzenia porządku na tym terenie, nękanym komunistycznymi bandami przenikającymi przez granicę ze wschodu. 1 grudnia 1924 r. awansowany do stopnia generała dywizji ze starszeństwem z dniem 15 sierpnia 1924 r. Dnia 27 sierpnia 1924 roku przeniesiony w stan nieczynny na okres 12 miesięcy bez prawa do poborów, co miało związek z mianowaniem na stanowisko wojewody nowogródzkiego. Funkcję wojewody sprawował do 24 sierpnia 1926 r. Do listopada 1929 r. pozostawał w dyspozycji Ministerstwa Spraw Wojskowych.
Z dniem 30 listopada 1929 roku przeniesiony w stan spoczynku.
Będąc w stanie spoczynku gospodarował na działce wojskowej w osadzie Szyły pod Krzemieńcem jako inżynier rolnik. Stworzył tam wzorową placówkę doświadczalną, uprawiając wiele roślin w Polsce nieznanych i krzyżując różne rasy bydła.
W latach trzydziestych XX w. członek w Centralnym Związku Osadników Wojskowych oraz Stronnictwa Narodowego działający na Wołyniu i w Komitecie Głównym w Warszawie. W latach 1936-1939 był członkiem Komitetu Głównego Zarządu Okręgowego Stronnictwa Narodowego we Lwowie.
II wojna światowa
Ponownie zmobilizowany we wrześniu 1939 r. Zgłosił się jako ochotnik - przydziału nie otrzymał - uczestnik obrony Lwowa, organizator Korpusu Ochotniczego i oddziałów benzyniarzy do walki z czołgami niemieckimi. Po kapitulacji Lwowa przed Armią Czerwoną, był organizatorem podziemnego ruchu oporu związanego ze Stronnictwem Narodowym. Od 22 września 1939 r. stał na czele Polskiej Organizacji Walki o Wolność, zaś od 13 października był komendantem organizacji wojskowej Stronnictwa Narodowego (po nim kierowali POWoW gen. bryg Mieczysław Boruta-Spiechowicz i płk Jerzy Dobrowolski. Aresztowany przez NKWD 27 października 1939 roku, był więziony we Lwowie i na Łubiance w Moskwie, gdzie rozmawiał m.in. z Ławrientijem Berią i Wsiewołodem Mierkułowem na temat ewentualnej przyszłej polsko-sowieckiej współpracy wojskowej w wypadku wojny niemiecko-sowieckiej, której możliwość widział niezależnie od stanowiska Rządu RP na uchodźstwie. Sugerował dygnitarzom NKWD złagodzenie polityki wobec Polaków i przestrzegał przed zagrożeniem niemieckim. Ławrientij Beria zorganizował w czerwcu 1940 wykład generała dla 150 wyższych oficerów sowieckich o możliwości wybuchu wojny niemiecko-radzieckiej.
Januszajtis został zwolniony z więzienia po wybuchu wojny z Niemcami, na mocy układu Sikorski-Majski (31 lipca 1941 roku). Za zezwoleniem władz sowieckich zwiedził wiele fabryk, sowchozów i kołchozów, aby zorientować się o istotnym położeniu ZSRR. Rozmawiał z Ilją Erenburgiem, Aleksiejem Tołstojem, wdową po Maksimie Gorkim i innymi osobistościami.
Na wezwanie Władysława Sikorskiego odleciał do Londynu, gdzie od września tego roku został przywrócony do służby (do 1942 r. pozostawał w dyspozycji Naczelnego Wodza). W Londynie przekazał swoje spostrzeżenia na temat potencjału wojennego ZSRR. Krytycznie oceniał układ polsko-sowiecki, ze względu na brak w nim potwierdzenia polskiej granicy wschodniej. To doprowadziło do konfliktu z gen. Sikorskim. Zamiast odegrania czołowej roli, otrzymał podrzędne stanowiska. W latach 1943-1944 był Inspektorem do Spraw Zarządu Wojskowego Ziem Okupowanych na Zachodzie, przewidzianym na dowódcę wojsk okupujących terytoria, które miały być przyznane Polsce na Zachodzie{{odn|Akta jawne|1941-1944|s=361}}. Jednocześnie do 1945 roku był szefem Biura Ziem Zachodnich i Północnych w Sztabie Głównym w Londynie oraz Przewodniczącym Wojskowego Trybunału Orzekającego do 1947 r.
Okres powojenny
Po wojnie pozostał na emigracji w Wielkiej Brytanii. Założył dużą farmę pieczarkarską koło Crawley, którą prowadził do 1956 r. W latach 1947-1955 był członkiem III i IV Rady Narodowej Rzeczypospolitej Polskiej. Był doradcą prezydenta na uchodźstwie, jednym z założycieli Koła Generałów i Pułkowników, przewodniczącym Instytutu Spraw Zamorskich i Rady Związków Rolników Polskich oraz innych organizacji. W latach 1956-1959 mieszkał w Outwood (hrabstwo Surrey), a w latach 1959-1968 w Londynie. Ostatnie pięć lat spędził w domu syna w Royal Tunbridge Wells w hrabstwie Kent. Pisał pamiętniki, badał najnowsze dzieje Polski, hodował kwiaty i uprawiał warzywa. Zmarł 24 marca 1973 r. w Tunbridge Wells, pochowany na cmentarzu w Crawley obok żony. W listopadzie 1981 roku jego prochy sprowadzono do Polski - spoczęły na Nowym Cmentarzu w Zakopanem w Kwaterze Legionistów.
Miał dwóch synów, zamieskałych w Anglii: Jerzego - właściciela firmy inżynierskiej i Marka - fotografa artystycznego. [źródło: Wikipedia, Marian_Januszajtis-Żegota]
