Wybierz język

polski

Zamknij

cmentarz: Powązki, Warszawa
fotografia: Jacek Michiej
Grażyna Władysława Lipińska
Grażyna Władysława Lipińska z domu Sokołowska herbu Gozdawa ps. ''Danuta'' (ur. 12 kwietnia 1902 w Warszawie, zm. 30 listopada 1995 tamże) - polska żołnierka (Legionów Polskich, Związku Walki Zbrojnej i Armii Krajowej), harcerka, chemiczka, nauczycielka, sanitariuszka i łączniczka. Uczestniczka bitwy warszawskiej, III powstania śląskiego i powstania warszawskiego. Szefowa wywiadu Armii Krajowej na Wschodzie. Podpułkownik Wojska Polskiego. [źródło: Wikipedia, Grażyna_Lipińska]
Życiorys
Urodziła się 12 kwietnia 1902 w Warszawie w rodzinie Witolda Sokołowskiego herbu Gozdawa (1871-1944) oraz literatki Anny Marii ze Skarbków (1878-1972)[http://www.sejm-wielki.pl/b/psb.30864.7 Władysława Grażyna Sokołowska h. Gozdawa] w Wielkiej Genealogii Minakowskiego [dostęp z dnia: 2016-07-23]. W 1912 wraz z matką i rodzeństwem przeniosła się do Myślenic, zaczęła pomagać w utrzymaniu rodziny. Zarabiała korepetycjami i przepisywaniem podręczników. Wraz z innymi organizowała pomoc w gospodarstwach chłopskich, z których mężczyźni walczyli lub zginęli na froncie. W sierpniu 1918 wyjechała do ojca do Lwowa, gdzie podjęła naukę w Państwowym Żeńskim Gimnazjum im. Juliusza Słowackiego. Mając 16 lat początkowo jako harcerka, a później jako żołnierz Polskiej Organizacji Wojskowej - brała udział w obronie Lwowa, będąc sanitariuszką, kurierem i wywiadowczynią.

Dwudziestolecie międzywojenne (1919-1939)


W 1920 wzięła udział w bitwie warszawskiej, następnie pracowała jako sanitariuszka w szpitalu wojskowym w Krakowie. Po zdaniu matury w Zakopanem, gdzie przeniosła się jej matka podjęła studia na Wydziale Chemii Uniwersytetu Jagiellońskiego na kierunku chemia i fizyka. W 1921 przerwała studia, aby wziąć udział w III powstaniu śląskim. Prowadziła akcję werbunkową i przewoziła broń, głównie w znanych jej powiatach myślenickim i wadowickim. W roku akademickim 1921-1922 przeniosła się do Warszawy gdzie kontynuowała studia na Wydziale Chemicznym Politechniki Warszawskiej. Praktykę studencką odbyła w prywatnej fabryce farmaceutycznej w Grodzisku, której współwłaścicielem był przyszły rektor Politechniki Warszawskiej - profesor Józef Zawadzki, ojciec Tadeusza - "Zośki". Na drugim roku studiów pracowała jako laborantka w niemieckiej fabryce ultramaryny "Szetzer-Werner" w Warszawie. Wspólnie z profesorem Czesławem Grabowskim z Politechniki Warszawskiej przygotowywała projekt płuczki oczyszczającej gazy poprocesowe, co miało zmniejszać zanieczyszczanie środowiska. W czasie studiów pracowała również w Królewskiej Hucie na Górnym Śląsku, będąc tam jedyną kobietą, posiadającą wykształcenie techniczne. W roku 1928 ukończyła jako pierwsza z kobiet studia w Katedrze Maszynoznawstwa Chemicznego na Wydziale Chemicznym Politechniki Warszawskiej. W tym również roku zawarła związek małżeński z Edmundem Lipińskim. Małżeństwo to po krótkim czasie rozpadło się.

Uczyła m.in. w Gimnazjum i Liceum im. Stefana Batorego, Gimnazjum im. Marii Curie-Skłodowskiej, Państwowej Żeńskiej Szkole Przemysłowo - Handlowej równocześnie studiując w Instytucie Pedagogicznym Uniwersytetu Warszawskiego oraz przygotowując doktorat. Od 1935 była dyrektorką szkoły zawodowej w Grodnie. Z jej inicjatywy otwierano szkoły, a także zakładała i rozbudowywała internaty w celu ułatwienia nauki młodzieży wiejskiej. W roku 1938 organizacje kobiece, do których należała wysunęły jej kandydaturę na posła do Sejmu. W związku z tym przygotowała program, w którym oprócz rozwoju szkół polskich proponowała zakładanie szkół z językiem białoruskim.

II wojna światowa (1939-1945)


Po wybuchu II wojny światowej została komendantką Pogotowia Społecznego w Grodnie biorąc udział w organizacji obrony miasta. Do historii przeszło uratowanie przez Nią, z narażeniem życia kilkunastoletniego chłopca rozpiętego na sowieckim czołgu. Niestety chłopiec zmarł na rękach Lipińskiej. Jednocześnie prowadziła konspiracyjną działalność wywiadowczą. Po zdobyciu Grodna przez Armię Czerwoną została aresztowana, więziona w Mińsku. Przeszła drogę śmierci Mińsk-Czerwień. Udało jej się zbiec i przedostać do Warszawy, gdzie podjęła działalność w Związku Walki Zbrojnej, a później w Armii Krajowej. W czasie okupacji uczyła w szkołach zawodowych (szkoły średnie były zabronione), a także na tajnych kompletach. W styczniu 1942 wyjechała na Wschód do pracy w wywiadzie. W 1944 została aresztowana przez NKWD i oskarżona o szpiegostwo na rzecz Anglii oraz o przynależność do AK. Została skazana na 10 lat łagrów i 15 lat zesłania.

Zesłanie, PRL i emerytura (1945-1995)


Po wielu latach więzień, łagrów i obozów pracy została zwolniona w 1956. Po powrocie podjęła pracę w Bibliotece Głównej Politechniki Warszawskiej, gdzie pracowała do emerytury. Była przewodniczącą Komisji Historii Kobiet w Walce o Niepodległość. W 1980 wstąpiła do NSZZ "Solidarność". W maju 1992 roku została patronką 17 Rozwadowskiej Drużyny Harcerek. Lipińska uczestniczyła na nadaniu imienia drużynie. Przed śmiercią często odwiedzała harcerki. Wśród swoich najważniejszych odznaczeń Lipińska wymienia mały proporczyk, który dostała od harcerek z Rozwadowa.

Autorka książki - dokumentu pt.: ''Jeśli zapomnę o nich ...'', będącej wspomnieniem z lat wojny i zesłania, wydanej po raz pierwszy w Paryżu w 1988. Za tę publikację otrzymała Nagrodę im. Jerzego Łojka w 1991.

Nominowana do stopnia generała brygady, jednak ze względu na wymogi formalne awans mogła otrzymać tylko jedna osoba, a ponieważ Maria Wittek była starsza, to ona otrzymała promocję. Do awansu ppłk. Lipińskiej już nie powrócono.

Zmarła 30 listopada 1995 w Warszawie w wieku 93 lat. Została pochowana z asystą wojskową na cmentarzu przy kościele św. Katarzyny na Służewie w Warszawie. Na jej pogrzebie był sztandar Szczepu harcerskiego Leśne Plemię działającego w Rozwadowie. [źródło: Wikipedia, Grażyna_Lipińska]
Życie prywatne
Miała troje rodzeństwa: siostry Marię Danutę Żelazowską (zm. 1933) i Stefanię Żelazowską (1907-1992) oraz brata dr. Stefana Lecha Sokołowskiego (1904-1940), który zginął w Katyniu. W 1928 wyszła za mąż za kolegę ze studiów, Edmunda Lipińskiego. Małżeństwo wkrótce się rozpadło. Nie mieli dzieci. [źródło: Wikipedia, Grażyna_Lipińska]
Upamiętnienie
Jej imię przyjęła 17 Rozwadowska Drużyna Harcerek Związku Harcerstwa Rzeczypospolitej w Stalowej Woli, a także czytelnia Biblioteki Głównej Politechniki Warszawskiej. Jest bohaterką książki autorstwa Barbary Otwinowskiej pt: ''Grażyna Lipińska Ludzie Niezwyczajni'' (wyd. DIG S.J.,2001 r.) [źródło: Wikipedia, Grażyna_Lipińska]
Operatorem serwisu jest
Erkwadrat sp. z o.o.
ul. Letnia 16
05-510 Chyliczki
123-139-4399
+48 (22) 350 75 61
kontakt@pamietam.pl
facebook/pamietam
Rozliczenia transakcji
kartą płatniczą i e-przelewem
przeprowadzane są za pośrednictwem
dotpay.pl