Cmentarz wojskowy w Brodnicy - zamknięty cmentarz wojskowy z grobami żołnierzy niemieckich, polskich i rosyjskich[[http://brodnica-online.pl/historia_miasto_bitwa.php Cmentarz wojskowy w Brodnicy] na brodnica-online.pl]. [źródło: Wikipedia, 3904646]
| wyznanie | cmentarz ekumeniczny |
| stan cmentarza | zamknięty |
| [źródło: Wikipedia, 3904646] |
Historia
Cmentarz założony w 1914 przez władze niemieckie podczas trwania I wojny światowej jako cmentarz wojskowy. Chowano na nim żołnierzy niemieckich od końca listopada 1914 roku.
W 1920 r. założono polską część cmentarza. Pochowano tu także 9 czerwonoarmistów, poległych w walkach o miasto 18 sierpnia 1920.
Obecny stan nekropolia zawdzięcza przedwojennemu burmistrzowi miasta Brodnicy Mieczysławowi Jerzykiewiczowi, którego staraniem na cmentarzu wybudowano kaplicę w formie pomnika. Autorem jej projektu był inż. architekt Kazimierz Ulatowski. Prace budowlane wykonywane były pod nadzorem Władysława Kasprowskiego.
Kamień węgielny poświęcono 22 czerwca 1924 r. w obecności prezydenta RP Stanisława Wojciechowskiego, który w tym czasie gościł w Brodnicy z okazji wręczenia sztandaru dla 67 pułku piechoty.
Uroczystego otwarcia cmentarza wojskowego po przebudowie dokonano w siódmą rocznicę bitwy pod Brodnicą 18 sierpnia 1927 roku. W uroczystości odsłonięcia kaplicy-pomnika brali udział dwaj żyjący uczestnicy bitwy: pułkownik Witold Aleksandrowicz i hrabia Ignacy Mielżyński (obaj dowodzili wojskami polskimi podczas bitwy)m, oraz wojewoda pomorski Stanisław Młodzianowski.
Kaplica-pomnik od frontu ma cztery kolumny, przed którymi spoczywają dwa lwy symbolizujące męstwo, które zostały wykute przez bydgoskiego mistrza dłuta Bronisława Kłobuckiego. Nad wejściem umieszczono medalion z wizerunkiem Matki Boskiej Częstochowskiej. Szczyt kaplicy zwieńczony został metalowym krzyżem. W kaplicy są dwie marmurowe (pierwotnie spiżowe) tablice z nazwiskami poległych oraz pamiątkowym napisem: ''Ku czci spoczywających na tym cmentarzu obrońców zagrożonej Ojczyzny i oswobodzicieli naszego miasta, poległych podczas inwazji bolszewickiej w dniu 18 sierpnia 1920r. wdzięczna Brodnica''. W środku kaplicy pomiędzy tablicami płk. Aleksandrowicz w czasie odsłonięcia zawiesił zdjęty z piersi swój Krzyż Virtuti Military klasy V, by w ten sposób uczcić pamięć swych poległych podwładnych
W 1943 roku podczas trwania II wojny światowej została założona trzecia część nekropolii, na której pochowano żołnierzy niemieckich, którzy zmarli w szpitalach polowych na terenie Brodnicy, bądź w pociągach sanitarnym podczas powrotu z frontu wschodniego oraz poległych 21 stycznia 1945 r. w walkach o Brodnicę z nacierającą Armią Czerwoną. Zostali tu pochowani również czerwonoarmiści polegli tego dnia ww. bitwie (znane są nazwiska 137 czerwonoarmistów). Na tej części cmentarza wzniesiono także pamiątkowy obelisk.
Ostatnimi osobami pochowanymi na cmentarzu wojskowym są dwaj funkcjonariusze Urzędu Bezpieczeństwa, którzy zginęli 9 kwietnia 1946 r., w walce z tak zwanym ''reakcyjnym podziemiem''. [źródło: Wikipedia, 3904646]
Kwatery
Cmentarz wojskowy w Brodnicy co do zasady podzielony jest na III kwatery;
* Niemiecką:
** I - groby 7 żołnierzy niemieckich pochowanych 15 listopada 1914.
** II-IV - groby 25 lub większej liczby żołnierzy niemieckich rannych na froncie wschodnim a zmarłych w szpitalu polowym w Brodnicy (1914-1915) oraz kilku bolszewików.
* Polską:
** V-XI - miejsca spoczynku 31 polskich żołnierzy poległych 18 sierpnia 1920 roku podczas bitwy pod Brodnicą.
** 1-5 - nagrobki imienne żołnierzy polskich i funkcjonariuszy UB zmarłych i poległych w latach 1934-1946.
* Sowiecką:
** XIV-XV - nagrobki na mogiłach żołnierzy sowieckich poległych w walkach o Brodnicę w 1945 roku (336 żołnierzy).
** 5. - pomnik ku czci poległych żołnierzy Armii Czerwonej. [źródło: Wikipedia, 3904646]
