Cmentarz Powązkowski, zwyczajowo Stare Powązki - zabytkowa nekropolia w Warszawie.
Położony na terenie obecnej dzielnicy Wola, między ulicami: Okopową, Powązkowską, Tatarską i Jana Ostroroga. Opiekę nad nim sprawuje Kuria Metropolitalna Warszawska, którą reprezentuje zarząd cmentarza. Rolę opiekuna społecznego pełni Społeczny Komitet Opieki nad Starymi Powązkami. Cały teren cmentarza - skarbnicę rzeźby i małej architektury objęto ścisłą ochroną konserwatorską, podległą Stołecznemu Konserwatorowi Zabytków.
Cmentarz leży po nieparzystej stronie ul. Powązkowskiej, pod numerem 1, a jego administracja znajduje się naprzeciwko, pod numerem 14. [źródło: Wikipedia, 44149]
| typ cmentarza | wyznaniowy |
| stan cmentarza | czynny |
| [źródło: Wikipedia, 44149] |
Historia
Cmentarz został założony 4 listopada 1790 na działce podarowanej przez rodzinę Szymanowskich. Poświęcono go 20 maja 1792 i początkowo zajmował powierzchnię ok. 2-2,5 ha.
W 1792 ukończono tam budowę kościoła św. Karola Boromeusza, ufundowanego przez duchowieństwo warszawskie, a zaprojektowanego przez Dominika Merliniego. Jeszcze przed poświęceniem cmentarza wystawiono tam również tzw. katakumby.
Cmentarz był wielokrotnie powiększany i dziś zajmuje 43 ha.
W czasie II wojny światowej sama nekropolia nie ucierpiała zbytnio, ale pod koniec wojny spłonął kościół i zabudowania kancelarii (m.in. archiwum cmentarne). Jeszcze w czasie okupacji na terenie cmentarza działała Armia Krajowa - były tu składy broni, odbywały się wykłady wojskowe, przez mur cmentarza szmuglowano żywność do getta warszawskiego.
Wśród pochowanych ok. 1 miliona osób, znajduje się wielu znanych i zasłużonych osób, w tym żołnierze powstań narodowych od insurekcji kościuszkowskiej do powstania warszawskiego, działacze niepodległościowi, wybitni pisarze, poeci, uczeni, artyści, myśliciele, lekarze, prawnicy, duchowni. Część z nich spoczęła w założonej w 1925 ''Alei Zasłużonych''. Po 1945 w budynku katakumb zorganizowano mauzoleum, gdzie złożono prochy zamordowanych w obozach koncentracyjnych.
W 2012 runął ceglany mur oddzielający Stare Powązki od cmentarza żydowskiego na Woli; zniszczeniu uległo około 70 nagrobków.
W lipcu 2014 cmentarz, razem z pięcioma innymi nekropoliami tworzącymi zespół zabytkowych cmentarzy wyznaniowych na Powązkach, został uznany za pomnik historii. [źródło: Wikipedia, 44149]
