Cmentarz Centralny w Sanoku

Liczba internaut�w, kt�rzy uznali ten cmentarz za jeden z najpi�kniejszych polskich cmentarzy wynosi 0.

Je�li Ty r�wnie� uwa�asz, �e to jeden z najpi�knijszych polskich cmentarzy wybierz przycisk Pi�kny cmentarz i oddaj sw�j g�os.

Ranking polskich cmentarzy wed�ug liczby g�os�w jest prezentowany w zak��dce Polskie cmentarze.

Zaznacz poni�sz� opcj� je�li uwa�asz, �e ten cmentarz jest jednym z najpi�kniejszych polskich cmentarzy.

Tw�j g�os wp�ynie na pozycj� cmentarza w rankingu najpi�kniejszych polskich cmentarzy prezentowanym na stronie.

Zamknij

Wr�� do strony gl�wnej

Cmentarz Centralny w Sanoku - cmentarz komunalny po�o�ony w Sanoku. Nekropolia jest z�o�ona z kilku cz�ci. Jako pierwsza zosta�a za�o�ona cz�� przy ulicy Jana Matejki, nast�pnie powsta� zaprojektowany obszar przy ulicy Rymanowskiej, za� obie wymienione cz�ci zosta�y wpisane do rejestru zabytk�w Sanoka. W p�niejszym czasie teren cmentarza ulega� poszerzeniu o okoliczny area� (powsta�y m.in. dwie kwatery �o�nierskie), w rezultacie tworz�c ca�o�� obecnej nekropolii. [�r�d�o: Wikipedia, 916738]

wyznanie	rzymskokatolickie
typ cmentarza	komunalny
stan cmentarza	czynny
[�r�d�o: Wikipedia, 916738]

Polska

	obszar, na kt�rym s� dost�pne us�ugi
	obszar, na kt�rym us�ugi nie s� dost�pne

Zamknij

Historia i podzia�

Stara cz�� przy ulicy Jana Matejki.
Pierwotny i nieistniej�cy cmentarz przy dzisiejszej ulicy Jana Matejki zosta� utworzony wskutek dekretu cesarza J�zefa II Habsburga o cmentarzach zamiejskich z 11 grudnia 1783, wydanego przez Gubernium Galicyjskie z 21 stycznia 1784 (dokument nakazywa� dokonywanie poch�wk�w poza terenami zabudowanymi)Wcze�niej istniej�ce cmentarze Sanoka znajdowa�y si� w centrum miasta: cmentarz obrz�dku rzymskokatolickiego wok� �wczesnego Ko�cio�a �w. Micha�a Archanio�a na obecnym Placu �w. Micha�a, ulicy Grzegorza z Sanoka w okolicy budynku banku przy ul. Tadeusza Ko�ciuszki 4 i kamienicy Ramer�wka oraz cmentarz obrz�dku greckokatolickiego przy �wczesnej Cerkwi Narodzenia Naj�wi�tszej Maryi Panny przy obecnej ulicy Jana III Sobieskiego, gdzie znajduje si� Zesp� Szk� nr 1 oraz budynek przy ulicy Teofila Lenartowicza 2. . W okresie mi�dzywojennym szcz�tki ujawnione podczas wykopalisk na terenie by�ego cmentarza katolickiego na ulicy Grzegorza z Sanoka zosta�y przeniesione na cmentarz przy ulicy Rymanowskiej: . Brak jest informacji o dok�adnej dacie otwarcia cmentarza, przyjmuje si�, �e pierwsze poch�wki odby�y si� najprawdopodobniej w latach 90. XVIII wieku b�d� na pocz�tku XIX wieku. Cmentarz by� przeznaczony dla poch�wk�w ludno�ci obrz�dk�w rzymskokatolickiego oraz greckokatolickiego.

Istniej�ca obecnie cz�� ca�ego cmentarza przy ulicy Jana Matejki powsta�a w 1857. Cmentarz ten zosta� za�o�ony na terenie nabytym od Piotra Czy�ewskiego przez cesarsko-kr�lewsk� w�adz� obwodow�. Byli tam grzebani chrze�cijanie (obrz�dk�w rzymskokatolickiego i ewangelickiego), za� po wydaniu dekretu z 1784 tak�e osoby wyznania greckokatolickiego (chowane uprzednio na cmentarzu przy Cerkwi Narodzenia Naj�wi�tszej Maryi Panny w centrum miasta). Z czasem teren cmentarza przy ulicy Jana Matejki okaza� niewystarczaj�cy. Ponadto w po�owie lat 80. XIX wieku cmentarz, pozostaj�cy pod zarz�dem parafii obrz�dku rzym.-kat., sta� si� obiektem krytyki z uwagi na panuj�cy tam rzekomo chaos prowadzenia poch�wk�w, brak ogrodzenia i alejek, a tak�e po�o�enie na terenie bagnistym.

Obecnie powierzchnia cz�ci przy ulicy Jana Matejki wynosi 1,57 ha. Powierzchnia ma form� nieregularnego czworoboku. Z uwagi na struktur� ta cz�� ma charakter formy wachlarza, jako �e od wej�cia (w po�udniowo-wschodnim rogu od ulicy Romana Dmowkiego) alejki rozchodz� si� w kierunkach zachodnim, p�nocno-zachodnim i p�nocnym. Od strony po�udniowej do tej cz�ci cmentarza przylega osobny, mniejszy fragment przy ul. Jana Matejki, kt�ry r�wnie� skupia stare poch�wki, jednak�e nie posiada ustanowionych alejek.

Stara cz�� przy ulicy Rymanowskiej.

Inicjatorem i za�o�ycielem nowego cmentarza by� ks. Franciszek Salezy Czaszy�ski, proboszcz parafii rzymskokatolickiej pw. Przemienienia Pa�skiego w Sanoku, kt�ry by� przewodnicz�cym komisji maj�cej na celu znalezienie nowego miejsca dla poch�wk�w (wytypowano teren na zach�d od miasta nale��cy do Jana Tch�rznickiego). Ten�e duchowny 3 kwietnia 1867 (t.j. 10 lat po utworzeniu cmentarza przy ulicy Jana Matejki) z�o�y� stosowny wniosek w Radzie Miejskiej, za� przypuszcza si�, �e ich przes�ank� mog�a by� intencja za�o�enia nowego cmentarza przeznaczonego tylko dla katolik�w. Decyzja o utworzeniu zosta�a jednak od�o�ona. Poch�wki na cmentarzu by�y dokonywane pod koniec XIX wieku. Informacja prasowa z 1891 wskaza�a na zaniedbanie terenu cmentarza. Ostatecznie cmentarz powsta� formalnie w wyniku decyzji rady miejskiej z 1894. W celu za�o�enia nowej nekropolii w�adze miasta naby�y od J�zefy Rylskiej ziemi� oddalon� od centralnego punktu miasta, rynku, o ok. 1,3 km (w sk�adzie komisji, kt�ra upowa�ni�a magistrat sanocki do nabycia gruntu byli dr Jan Gawe�, ks. Wasyl Czemarnyk i Pawe� Hydzik). Dokumentacj� techniczn� cmentarza komunalnego i domu pogrzebowego w formie neogotyckiej kaplicy wykona� architekt miejski, in�. W�adys�aw Beksi�ski. Projekt zosta� wydany drukiem jako og�lne zasady zak�adania oraz urz�dzania nowych cmentarzy i opublikowany w wydaniu Czasopisma Technicznego z 1896 jako wz�r do na�ladowania przy wydzielaniu miejsc na poch�wki w Galicji.

Zaprojektowana przez in�. W. Beksi�skiego parcela przy ulicy Rymanowskiej o powierzchni 1,54 ha w kszta�cie prostok�ta zosta�a podzielona na cztery cz�ci, z kt�rych ka�da by�a przeznaczony dla zmar�ych z dzielnic miasta. Ca�y obszar przecina�y cztery g��wne alejki, zbiegaj�ce si� w centrum, gdzie zosta�a wzniesiona kaplica o charakterze neogotyckim, kt�ra zosta�a wybudowana w miejscu wcze�niejszego poch�wku kobiety o nazwisku Haberman i jej rodziny. Projektant zaplanowa� precyzyjnie rozmieszczenie grob�w - przewidzia� ich liczb� na niespe�na 3000, dok�adnie 2842 (w tym 4 dla os�b zas�u�onych, 172 wieczyste murowane, 436 wieczystych zwyczajnych i 2230 czasowych zwyczajnych, w tym 415 czasowych dla ubogich). Wed�ug planu miejsca grzebalne po�o�one przy g��wnych alejkach by�y przeznaczone dla zas�u�onych mieszka�c�w miasta (cztery miejsca projektant ulokowa� w centrum, symetrycznie wok� kaplicy), za� na obrze�ach przewidziano miejsca dla ubogich.

Do lipca 1895 teren cmentarza przy ulicy Rymanowskiej zosta� wyposa�ony w bram�, ogrodzenie, �ywop�ot, alejki, rowy osuszaj�ce i plantowany teren oraz zadaszon� kaplic�. Cmentarz zosta� konsekrowany w Dzie� Zaduszny, 2 listopada 1895 w obecno�ci cz�onk�w Rady Miasta, duchownych obrz�dk�w rzym.-kat. i greck.-kat. oraz mieszka�c�w. Na pocz�tku XX wieku na cmentarzu funkcjonowa�a kostnica (tzw. trupiarnia), a wcze�niej prochownia. Tu� obok, 11 listopada 1895 zosta�a po�wi�cona przylegaj�ca od zachodu cz�� cmentarza, przeznaczona dla mieszka�c�w - w�wczas nienale��cych jeszcze administracyjnie do miasta - Posady Sanockiej i obszaru D�br�wki (zazwyczaj rodzin rolniczych i rzemie�lniczych); zadrzewienie tej cz�ci zapewni�a J�zefa Rylska. W po�owie 1896 dokonano posadzenia drzewek w alejach cmentarza.

Cmentarz by� przeznaczony dla poch�wk�w ludno�ci obrz�dk�w rzymskokatolickiego i greckokatolickiego. Ca�kowita powierzchnia tej cz�ci, z uwzgl�dnieniem pierwotnego projektu W. Beksi�skiego, wynosi 2,49 ha. Znawca Sanoka, Stefan Stefa�ski poda�, �e jednym z najstarszych zachowanych nagrobk�w w tej cz�ci jest p�yta J�zefa Hellebranda, zmar�ego w 1898, za� Ewa �nie�y�ska-Stolot i Franciszek Stolot wskazali, i� jednym z najstarszych by� nagrobek Antoniego Lenika, c. k. radcy finansowego, zmar�ego w 1866 w wieku 52 lat. Projekt cmentarza autorstwa W. Beksi�skiego przewidywa� zamkni�cie nekropolii po up�ywie pi��dziesi�ciu lat, tj. w 1946. Od strony ulicy Rymanowskiej zosta�y stworzone dwie bramy wej�ciowe, w tym jedna g��wna, prowadz�ca do starej kaplicy.

5 pa�dziernika 1905 burmistrz Sanoka Feliks Giela wyda� specjalne wezwanie do mieszka�c�w miasta i innych os�b zainteresowanych niszczej�cymi nagrobkami na starym katolickim cmentarzu w Sanoku, aby zabezpieczyli owe w czasie do jednego roku, po up�ywie kt�rego uszkodzone pomniki zostan� usuni�te. W drugiej po�owie XX wieku w uroczysto�� Wszystkich �wi�tych 1 listopada sprawowana by�a uroczysta msza �wi�ta obrz�dku rzymskokatolickiego przy zabytkowej kaplicy na cmentarzu. W lipcu 1987 na cmentarzu mia�y miejsce w�amania do najstarszych krypt grobowych i trumien oraz ich pl�drowanie po��czone z kradzie��.

Nieczynna kaplica cmentara zosta�a wpisana do gminnego rejestru zabytk�w miasta Sanoka, opublikowanego w 2015.

Obszar i stan wsp�czesny.

Z biegiem czasu obszar cmentarza by� powi�kszany o okoliczny area�. Poszerzenie nast�pi�o w kierunku zachodnim od pierwotnych obszar�w cmentarzy przy ulicach Jana Matejki i Rymanowskiej, a ponadto przej�to teren pomi�dzy obiema cz�ciami, wskutek czego powsta�o sp�jne terytorium skupiaj�ce dotychczasowe oraz nowe powierzchnie cmentarne. Na pocz�tku lat 80. XX wieku podj�to starania zmierzaj�ce do scalenia teren�w poch�wk�w przy ulicy Jana Matejki i w jego obr�bie. Ostatecznie Cmentarz Centralny obj�� teren ograniczony ulicami: Rymanowsk�, Romana Dmowskiego, Kiczury, G�ogow� i D�browieck�. Przez ca�o�ciowy teren cmentarza przebiega ulica Jana Brzechwy. Od strony ulicy G�ogowej Cmentarz Centralny s�siaduje z nowym cmentarzem �ydowskim. Po�rodku obecnego ca�ego terenu Cmentarza Centralnego zosta� zlokalizowany komunalny dom przedpogrzebowy, kt�rego budow� rozpocz�to w 1988. W jego wn�trzu polichromie wykona� Tadeusz Turkowski. Ca�kowita powierzchnia Cmentarza Centralnego w Sanoku wynosi niespe�na 8 ha (79 300 m).

Na prze�omie 1994/1995 na terenie cmentarza kilkakrotnie dochodzi�o do akt�w wandalizmu, w wyniku kt�rych uszkodze� doznawa�y nagrobki, Krzy� Powsta�c�w i kwatery wojskowe. W 2000 wykonano nowe ogrodzenie cmentarza od strony ulicy Rymanowskiej, zasadzono na jego obszarze 500 krzew�w ja�owca i odnowiono kilka alejek. Na pocz�tku XXI wieku na zachodnim brzegu cmentarza, r�wnolegle do ulicy Romana Dmowskiego powsta�y dwie �ciany kolumbarium z przeznaczeniem na urny z prochami (pierwsza z nich posiada 80 miejsc). Uchwa�� z 21 lipca 2011 Rada Miasta Sanoka wprowadzi�a Regulamin Cmentarzy Komunalnych, po�o�onych na terenie Gminy Miasta Sanoka. Od 1 sierpnia 2012 zosta� zamkni�ty swobodny przejazd przez teren cmentarza t.j. Jana Brzechwy od zbiegu z ulic� Romana Dmowskiego oraz z ulic� D�browieck� i G�ogow� (decyzja w�adz miasta byla motywowana przepisami prawa i wzgl�dami bezpiecze�stwa). Wst�p na cmentarz jest ca�odobowo mo�liwy przez furtki. Wiosn� i latem 2014 by�y prowadzone remonty i prace modernizacyjne na terenie cmentarza, w trakcie kt�rych powsta� parking oraz rozpocz�to tworzenie ogrodzenia kwatery �o�nierzy polskich i prace konserwacyjne. W toku dalszych prac w 2014 uko�czono ww. parking, odremontowano i zmodernizowano wn�trze kaplicy przedpogrzebowej, wyasfaltowano dwie alejki cmentarne, wybudowano drug� �cian� kolumbarium, w kt�rej stworzono 120 miejsc poch�wk�w z obu stron. Do 2015 administrowaniem terenu cmentarza zajmowa�o si� prywatne przedsi�biorstwo z bran�y pogrzebowej, za� z dniem 1 maja 2017 administracj� obj�o Sanockie Przedsi�biorstwo Gospodarki Komunalnej (SPGM) w imieniu miasta Sanok. W 2017 dokonano modernizacji kaplicy przedpogrzebowej, w kt�rej zabudowano przedsionek.

Opiek� nad kilkoma nagrobkami �o�nierzy i harcerzy podj�li harcerze z Hufca Ziemi Sanockiej im. ks. hm. Zdzis�awa Peszkowskiego.

Krzy� Powsta�c�w.
Pierwotny Krzy� Powsta�c�w zosta� ustanowiony tu� po za�o�eniu cmentarza, w 1896. Projektantem pomnika by� in�. W�adys�aw Beksi�ski. Obecnie istniej�cy d�bowy Krzy� Powsta�c�w znajduje si� w p�nocno-zachodnim naro�niku cz�ci starej przy ulicy Rymanowskiej. Krzy� postawili w 1923 sanoccy harcerze i uczniowie Pa�stwowego Gimnazjum im. Kr�lowej Zofii w Sanoku: Fritz Hotze, J�zef Pude�ko, Tadeusz Riedrich, Zygmunt �y�ka-�ebracki, dla upami�tnienia polskich powsta� niepodleg�o�ciowych. Umieszczono na nim tabliczk� z napisem: ''Bohaterom z 1831/63 Harcerze 1923'', kt�ra zosta�a wykonana w Sanockiej Fabryce Wagon�w. Pod krzy�em harcerze sk�adali Przyrzeczenie Harcerskie (m.in. Zdzis�aw Peszkowski). W 1958 symboliczny obiekt zosta� odnowiony przez w�adze miasta. W 1980 na wykonanej z kamieni podstawie krzy�a ustanowiono tablic� z inskrypcj�: ''Bohaterom Powsta� Polskich 1980.'' 11 listopada 1996 po�wi�cono nowy krzy� wraz z odnowion� tabliczk� metalow� z pierwotnego krzy�a, kt�ra zawiera inskrypcj� ''Bohaterom zr 1831 63 Harcerze 1923 1996'' (ufundowa� j� pochodz�cy z Sanoka, �wczesny Naczelnik ZHP, hm. Ryszard Pac�awski). Dodatkowo na pionowej cz�ci drewnianej krzy�a przymocowano tabliczk� z napisem ''Ernest Bauman Powstaniec 1831 r. Kawaler V.M. pof. pu�ku jazdy pozn.''. Pomnik jest uznany za obiekt zabytkowy i podlega ochronie prawnej.

Kwatery wojskowe.
Po zako�czeniu II wojny �wiatowej przy p�nocnej starej cz�ci przy ulicy Rymanowskiej zosta� utworzony cmentarz wojskowy, sk�adaj�cy si� z dw�ch kwater: �o�nierzy polskich i �o�nierzy Armii Czerwonej, o powierzchni ��cznej 1650 m. W 1958 teren zosta� ogrodzony �ywop�otem, a groby wojenne zosta�y odnowione przez w�adze miasta.

Kwatera �o�nierzy polskich.

Na cmentarzu znajduje si� kwatera �o�nierzy i oficer�w Wojska Polskiego poleg�ych w walkach o wyzwolenie w latach 1918-1948: wojnie polsko-ukrai�skiej 1918-1919, wojnie polski-bolszewickiej 1919-1920, polskiej wojnie obronnej 1939 oraz w walkach z Ukrai�sk� Powsta�cz� Armi� 1944-1948. Pierwotnie organizowaniem kwatery dla �o�nierzy poleg�ych w latach 1918-1920 zaj�� si� jeszcze w latach 30. ks. kpt. Roman Kostikow z parafii wojskowej pw. Chrystusa Kr�la, powo�anej przy stacjonuj�cym w Sanoku, 2 Pu�ku Strzelc�w Podhala�skich. W utworzonej kwaterze zostali pochowani wojskowi m.in. 2 Pu�ku Strzelc�w Podhala�skich oraz powsta�y mogi�y �o�nierzy walcz�cych w szeregach 8 Drezde�skiej Dywizji Piechoty, Korpusu Bezpiecze�stwa Wewn�trznego i Wojsk Ochrony Pogranicza. W�r�d pochowanych zostali m.in. pp�k dypl. Karol Lenczowski (1891-1936, kawaler Virtuti Militari, dow�dca 2 Pu�ku Strzelc�w Podhala�skich w latach 1935-1936), szer. strz. Jan Goryl (1924-1946, kawaler Orderu Virtuti Militari), oficerowie 8 Dywizji Piechoty, kt�rzy ponie�li �mier� ze strony Samodzielnego Batalionu Operacyjny NSZ Zuch kpt. Antoniego �ubryda - mjr Abraham Preminger (1918-1946, szef Wydzia�u Polityczno-Wychowawczego, w wyniku egzekucji) i pp�k Teodor Rajewski (1916-1946, oficer radziecki, szef sztabu, podczas potyczki), kpr. Stefan Strzelczyk (1923-1947, uczestnicz�cy 28 marca 1947 jako kierowca w inspekcji wojskowej w Bieszczadach, podczas kt�rej �mier� poni�s� genera� Karol �wierczewski; pr�cz niego 30 marca 1947 w Sanoku zosta� pochowany tak�e ppor. J�zef Krysi�ski), oficerowie 34 Budziszy�skiego Pu�ku Piechoty: ppor. Mieczys�aw Walesiuk (1906-1946, komendant miasta; p�niej jego szcz�tki przeniesiono do Bia�egostoku, w kwaterze pozosta� symboliczny nagrobek), kpt. Leon Kostecki (1911-1955, dow�dca plutonu). Ponadto w kwaterze s� cztery groby �o�nierzy Wojska Polskiego, kt�rzy ponie�li tragiczn� �mier� w p�niejszych latach PRL. W kwaterze zostali pochowani tak�e �o�nierze �yj�cy w d�ugich latach po II wojnie �wiatowej, zmarli i pochowani w latach 60., 70. i 80. XX wieku: ppor. Zbigniew Kr�licki (zm. w 1962 w wieku 23 lat), sier�. Kazimierz Kokoszka (1946-1978), Piotr Palmowski (1907-1983) oraz st. chor. Karol Gurgacz (1941-1983) i jego �ona Maria (1942-2006). Ponadto w 1958 w kwaterze mia�y zosta� pochowane, po uprzedniej ekshumacji, ofiary masowej egzekucji (ok. 50 os�b), dokonanej przez Niemc�w w grudniu 1943 w podrzeszowskiej Babicy.

��cznie w kwaterze znajduj� si� 154 mogi�y pojedyncze, dwie mogi�y zbiorowe (jedna w p�nocno-zachodnim rogu kwatery, w kt�rej spoczywa 10 ofiar) oraz jedna symboliczna zbiorowa, stanowi�ca pomnik. Na niej umieszczono postument, z kt�rego pionowo wznosi si� pod�u�na sztywna flaga Polski z or�em na szczycie. Na pomniku umieszczono krzy� Virtuti Militari oraz tablic� pami�tkow� z napisem ''W ho�dzie poleg�ym. Spo�ecze�stwo Sanoka''. Projektantem pomnika by� Edmund Kr�licki, a przewodnicz�cym komitetu budowy Tadeusz Wilk. Budowa zosta�a uko�czona przed 1 listopada 1959. W latach 211-2012 mogi�y w kwaterze zosta�y odremontowane, w tym tak�e odmalowane. W 2013 zaplanowano wykonanie ogrodzenia kwatery. W 2014 zachodnia po�owa okalaj�cego kwater� �ywop�otu zosta�a zast�piona ogrodzeniem.

Kwatera �o�nierzy Armii Czerwonej.

W zachodniej cz�ci Cmentarza Centralnego znajduje si� kwatera �o�nierzy Armii Czerwonej, za�o�ona w latach 1951-1953 (wcze�niej, do 1951 w tym miejscu istnia� cmentarz �o�nierzy austriackich, kt�ry zniwelowano celem utworzenia kwatery �o�nierzy radzieckich). W kwaterze spocz�li �o�nierze radzieccy polegli w 1944 w walkach na froncie wschodnim II wojny �wiatowej o tzw. wyzwolenie ziemi sanockiej. Zmarli pochodzili z szereg�w 101 korpusu armijnego 38 Armii 1 Frontu Ukrai�skiego. Pierwotnie �o�nierze radzieccy byli grzebani w Sanoku w centrum miasta na wschodnim stoku parku miejskiego oraz na obszarze powiatu sanockiego, sk�d ich cia�a - po ekshumacjach prowadzonych przez Miejskie Przedsi�biorstwo Gospodarki Komunalnej - przeniesiono do utworzonej kwatery na cmentarzu.

W kwaterze utworzono g��wn� alej� obsadzon� kasztanami, a w jej g��bi zosta� ustanowiony pami�tkowy obelisk, na kt�rym widnieje czerwona gwiazda. Na bramie wej�ciowej do kwatery zainstalowano symbole komunistyczne: sierp i m�ot. Og�em w 90 ponumerowanych mogi�ach (78 zbiorowych i 12 indywidualnych) pochowano 2969 �o�nierzy. Z up�ywem lat na mogi�ach umieszczano indywidualne tabliczki upami�tniaj�ce poszczeg�lnych �o�nierzy, z inskrypcjami w j�zykach: polskim, rosyjskim, ukrai�skim, ormia�skim i gruzi�skim. W kwaterze zostali pochowani m.in. majorzy Michai� Kalmus, Iosif Niepran, kapitanowie Niko�aj Gietmanski i Aleksandr Hulewicz, starszy lejtnant Niko�aj Gass, K�ara So�onienko, st. sier�. Chamit Nieatbakow (Bohater Zwi�zku Radzieckiego), m�. sier�. Iwan Niedwi�aj (Bohater Zwi�zku Radzieckiego).

W okresie PRL opiek� nad mogi�ami w kwaterze sprawowali sanoccy harcerze oraz miejska organizacja TPPR. W 2012 zosta�o odremontowanych sze�� mogi� zbiorowych w kwaterze.

Inne poch�wki wojenne.
W przesz�o�ci na cmentarzu znajdowa�y si� mogi�y �o�nierzy niemieckich, austriackich i w�gierskich, pochodz�ce z czas�w I wojny �wiatowej i II wojny �wiatowej (w tym tak�e �o�nierzy Wehrmachtu, poleg�ych w kampanii wrze�niowej). Poch�wki te zosta�y zlikwidowane w pierwszych latach po 1945. Pozosta�e szcz�tki �o�nierzy niemieckich ekshumowano w 1995 i nast�pnie z�o�ono na cmentarzu wojskowym w Przemy�lu. Nad zbiorow� mogi�� o�nierzy w�gierskich g�rowa� pomnik zwie�czony koron�. Na pomniku by�o umieszczona to�samo�� ''Laszlo Garganyi'' oraz inskrypcja w j�zykach polskim i niemieckim ''Masowy gr�b 32 regimentu''. Po II wojnie �wiatowej zosta� rozebrany, za� na jego miejscu powsta�y nowe groby.

Mogi�y zbiorowe.

Przy g��wnej alei prowadz�cej od ulicy Rymanowskiej do pierwotnej kaplicy cmentarnej znajduj� si� dwie mogi�y zbiorowe. Pierwsza to Mauzoleum Ofiar II Wojny �wiatowej, kt�re zosta�o ustanowione w 1947. W monumentalnym grobowcu z�o�ono prochy ofiar pochodz�cych z Sanoka i ziemi sanockiej - uczestnik�w walk na frontach II wojny �wiatowej, cz�onk�w ruchu oporu, wi�ni�w niemieckich oboz�w koncentracyjnych i innych pomordowanych. W podziemiu mauzoleum umieszczono metalow� urn� z ziemi� spod �ciany �mierci w Auschwitz-Birkenau oraz innych miejsc ka�ni. Powstanie pomnika zainicjowa� Polski Zwi�zek By�ych Wi�ni�w Politycznych Hitlerowskich Wi�zie� i Oboz�w Koncentracyjnych, a projektantem by� Stanis�aw Ryniak, in�ynier architekt i zarazem by�y wi�zie� obozu Auschwitz-Birkenau (pierwszy polski osadzony z nr 31). Forma mauzoleum przypomina obozowy piec krematoryjny - posiada otw�r frontowy oraz obelisk imituj�cy komin. G��wna inskrypcja na tablicy brzmi: ''Ofiar� z krwi, cierpie� i �ycia z�o�yli za Ojczyzn� w II-giej wojnie �wiatowej. Cze�� ich pami�ci''. W sierpniu 1962 na bocznych �cianach pomnika umieszczono dwana�cie tablic z imionami i nazwiskami ofiar (pierwotnie by�o umieszczonych 560 to�samo�ci, obecnie ��cznie 577 os�b). W�r�d wymienionych jest Maksymilian S�uszkiewicz (ostatni przedwojenny burmistrz Sanoka, aresztowany przez Niemc�w w 1939 i wywieziony jako zak�adnik do Buchenwaldu, gdzie poni�s� �mier� w 1940), Jerzy i Stanis�aw Lurscy (syn i brat Franciszka), Marcin Kubrak (ojciec Edwarda). Inicjatorem akcji umieszczenia tablic by� Zwi�zek Bojownik�w o Wolno�� i Demokracj�. Potocznie mauzoleum bywa okre�lane jako ''Mauzoleum O�wi�cimiak�w'' b�d� ''Pomnik O�wi�cimiak�w''.

Druga zbiorowym poch�wkiem o charakterze symbolicznym jest po�o�ona tu� za ww. Mauzoleum Ofiar II Wojny �wiatowej mogi�a upami�tniaj�ca ofiary rozstrzelane na Gruszce. W 1947 umieszczono w niej ekshumowane szcz�tki ofiar rozstrzelanych przez Niemc�w 5/6 lipca 1940 na stoku g�ry Gruszka nieopodal Tarnawy Dolnej. By�o to 112 wi�ni�wInne �r�d�a, m.in. tabliczka na zbiorowej mogile ofiar na cmentarzu w Sanoku, podaj� liczb� 115. z sanockiego wi�zienia, a w�r�d zamordowanych by� by�y kpt. Czes�aw Wawrosz, kpt. Jan Drabik, profesor sanockiego gimnazjum J�zef Rec. Mogi�� o pod�u�nej formie otoczono �ywop�otem. Znajduje si� na niej pomnik z podstaw� w postaci stosu kamieni, na kt�rym umieszczono tablic� z inskrypcj�: ''M�czennikom za wolno�� i demokracj�. Mogi�a zbiorowa Polak�w zamordowanych bestialsko przez zbir�w hitlerowskich w czasie okupacji powiatu sanockiego od wrze�nia 1939 r. do czerwca 1944 r. Cze�� waszej pami�ci''. Na postumencie znajduje si� rze�ba soko�a autorstwa Stanis�awa Jana Pi�tkiewicza, kt�ra pierwotnie od 1939 mia�a zosta� umieszczona na Gmachu Towarzystwa Gimnastycznego Sok� w Sanoku. W 2012 mogi�a zosta�a odremontowana, a rze�ba soko�a odmalowana. W po�owie 2013 po bokach pomnika umieszczono dwie tablice zawieraj�ce list� ofiar zamordowanych na g�rze Gruszka.

Golgota Wschodu i D�by Pami�ci.

Pomnik Golgota Wschodu upami�tnia pochodz�ce z Sanoka i Ziemi Sanockiej ofiary zbrodni katy�skiej. Znajduje si� w zachodniej cz�ci cmentarza, nieopodal domu przedpogrzebowego. Pomnik powsta� z inicjatywy rodowitego sanoczanina, ks. Zdzis�awa Peszkowskiego. G��wnym jego elementem jest Krzy� Pami�ci Ofiar Polskiej Golgoty Wschodu, po�wi�cony 10 listopada 2008. Stanowi go krzy� brzozowy z tabliczk� o tre�ci: ''Ofiarom polskiej Golgoty Wschodu''. U podstawy krzy�a umieszczono kamienie, na kt�rych widniej� trzy tablice. Pierwsza zawiera inskrypcj� ''Krzy� wzniesiono z inicjatywy Ks. Pra�ata Zdzis�awa J. Peszkowskiego staraniem Hufca ZHP Ziemi Sanockiej. A.D. 2008.'', druga - ''W 40-stym nas Matko na Sybir zes�ali. Sanok, 04.2009.'', ufundowana przez Zwi�zek Sybirak�w, za� trzecia, upami�tniaj�ca por. Zbigniewa Czeka�skiego, zawiera cytat ks. Zdzis�awa Peszkowskiego i informacj� pami�tkow�: ''Sercem i modlitw� otaczam posta� dh Z. Czeka�skiego, umi�owanego harcerza, konspiratora, bohatera i m�czennika, ks. Z. Peszkowski / por. Zbigniew Czeka�ski ur. 4.VII.1907 zgin�� 30.VI.1941. Z-ca komendanta hufca harcerzy w Sanoku. Dow�dca Harcerskiej Kompanii Obrony Lwowa w 1939 r. Instruktor Chor�gwi Lwowskiej Szarych Szereg�w. Sanok, 18.04.2009''.

W dniu 18 kwietnia 2009, w ramach akcji Katy�... pami�tamy / Katy�... Ocali� od zapomnienia, w tzw. Alei Katy�skiej woko�o ww. krzy�a zosta�o zasadzonych 21 D�b�w Pami�ci, honoruj�cych ofiary zbrodni katy�skiej, urodzone w Sanoku b�d� zwi�zane z miastem. W drug� rocznic� �mierci ksi�dza Peszkowskiego, 8 pa�dziernika 2009, posadzono trzy nast�pne D�by Pami�ci, a w pi�t� rocznic�, t.j. 8 pa�dziernika 2012, dwa kolejne. ��cznie zosta�o upami�tnionych 26 oficer�w i funkcjonariuszy: podch. Juliusz Bako�, ppor. Zygmunt Bezucha, mjr J�zef Drzewiecki, kpt. Jan Dul�ba, ppor. W�odzimierz D�ugan, ks. pp�k Szymon Fedoro�ko, mjr Tadeusz Florczak, ppor. W�adys�aw Godula, ppor. Stanis�aw Hroboni, ppor. Bronis�aw Jahn, por. Edward Kilarski, mjr Jan Kosina, cor. Stanis�aw Mazur, por. Stanis�aw Michalski, ppor. W�adys�aw Miller, p�k Stefan Mozo�owski, pp�k Edward Peszkowski, ppor. Zbigniew Przystasz, ppor. Zdzis�aw Rajchel, st. post. Rudolf Ryndak, por. Tadeusz S�oto�owicz, pp�k Stanis�aw Styrczula, kpt. Franciszek Szafran, kpt. Aleksander �l�czka, podch. Ludwik Warcha�, por. J�zef Winter. Wed�ug szacunk�w i bada� przeprowadzonych do 2010 w ramach zbrodni katy�skiej zgin�o przesz�o 60 os�b pochodz�cych z Sanoka i ziemi sanockiej. Wsp�inicjatork� ustanowienia pomnika Golgota Wschodu i zasadzenia D�b�w Pami�ci by�a hm. Krystyna Chowaniec.

Nagrobki zabytkowe.

Na obszarze cmentarza znajduj� si� nagrobki zabytkowe, podlegaj�ce ochronie prawnej. S� to zar�wno nagrobki indywidualne jak i rodzinne grobowce zbiorowe. Pierwotnie, wobec braku miejscowego konserwatora zabytk�w, w 1978 grupa miejska w sk�adzie Edward Zaj�c (dyrektor Muzeum Historycznego w Sanoku), Barbara Bandurka (plastyk miejski) i Krystyna Kilar (przewodnik muzealny) po inwentaryzacji wskaza�a ��cznie 43 nagrobki (5 w starej cz�ci przy ulicy Jana Matejki i 38 w starej cz�ci przy ulicy Rymanowskiej) uznaj�c je za posiadaj�ce warto�� historyczn� i zaproponowa�a ich zachowanie. Obecnie nagrobki w liczbie 64 s� zlokalizowane: w cz�ci przy ulicy Rymanowskiej (48 obiekt�w wpisanych do rejestru zabytk�w, A-31 z 20 grudnia 1982) oraz w cz�ci przy ulicy Jana Matejki i w jej bezpo�rednim obr�bie (16 obiekt�w wpisanych do rejestru zabytk�w, A-32 z 20 grudnia 1982); zosta�o to potwierdzone 20 maja 2009 decyzj� Wojew�dzkiego Urz�du Ochrony Zabytk�w w Przemy�lu. Do gminnego rejestru zabytk�w miasta Sanoka, opublikowanego w 2015, zosta�o wpisanych 49 nagrobk�w w starej cz�ci przy ulicy Rymanowskiej oraz 16 nagrobk�w w starej cz�ci przy ulicy Jana Matejki.

Do rejestru zabytk�w sanockiej nekropolii zosta�a wpisana cz�� pomnik�w nagrobnych wykonanych w warsztatach kamieniarskich Lwowa: m.in. w zak�adzie Schimser�w (nagrobek W�adys�awa Nied�wieckiego, prawdopodobnie autorstwa Leopolda Schimsera, za� po jego �mierci w pracowni kierowanej przez �on� Wiktori� (1838-1908) powsta� nagrobek Karoliny i Mateusza Beksi�skich), Ludwika Makolondry (nagrobki Juliusza Ko�my i grobowiec rodziny Pleszowskich, w kt�rym zosta� pochowany Jan Bogorya Pleszowski), Juliana Markowskiego (nagrobek Cyryla Jaksy �ady�y�skiego), Ludwika Tyrowicza (nagrobek Antoniego Puszczy�skiego, Julii Rapf-Starosolskiej oraz prawdopodobnie Ludwika �wi�cha i Tytusa Lemera) oraz Bernarda Kobera (nagrobek Maksymiliana Frydeckiego); Krakowa: zak�ady Romualda �apczy�skiego (nagrobek Maryana Truszkowskiego, c. k. urz�dnika skarbowego), J�zefa Kuleszy (prawdopodobnie nagrobek rodziny Nowak�w w formie katafalku oraz figura na nagrobku Anny (Lewickiej) Paj�k), Przemy�la: zak�ad Ferdynanda Majerskiego (nagrobki Hiacenty Truskolaskiej, ks. Bronis�awa Stasickiego, Leopolda Biegi)oraz Sambora: zak�ad M. Bo�ejki (nagrobek Stanis�awa Lakusa). W�r�d lokalnych zak�ad�w nale�y wymieni� nagrobki z pracowni, kt�rych w�a�cicielami byli: Stanis�aw Pi�tkiewicz (Pawe� Nesterowicz wskaza� grobowce rodzin Iwanowicz�w, Ma�achowskich, S�uszkiewicz�w (pochowany Micha� S�uszkiewicz) i Marii (Kami�skiej) Faliszewskiej, niepodpisany grobowiec w cz�ci Matejki oraz prawdopodobie�stwo wykonania grobowc�w rodziny Lipi�skich (pochowani w nim m.in. Aleksander, Walenty, Kazimierz, Bronis�aw Filipczak), Mozo�owskich, Karola Petschaca) (Ryman�w), Wojciech Wojtowicz (Krosno), J�zef Aszklar (Kro�cienko Wy�ne, wykona� nagrobki Bronis�awy i Wojciecha �l�czk�w, Zofii Zaleskiej - c�rki Karola, oraz prawdopodobnie Anny Radomskiej), Jacek Fredro (Cisna).

Staraniem powsta�ego 16 stycznia 2009 Stowarzyszenia Opieki nad Starymi Cmentarzami w Sanoku od 2010 nast�puj� prace konserwatorskie i trwa sukcesywna restauracja kolejnych nagrobk�w. Jako pierwszy zosta� odnowiony nagrobek Mateusza Beksi�skiego w 2010), nast�pnie nagrobki W�adys�awa Nied�wieckiego i Maryana Truszkowskiego w 2011, nagrobek Heinrich�w w 2012, Amalii Celestyny �witalskiej w 2013, Feliksa Gieli w 2015, Jana Porajewskiego w 2016.

Lista nagrobk�w wpisanych do rejestru zabytk�w:
; Cz�� przy ulicy Jana Matejki

* Grobowiec Mateusza (1814-1886) i Karoliny (1830-1901) Beksi�skich
* Nagrobek Grzegorza Chanulaka (1807-1886)
* Nagrobek Balbiny Germak (zm. 1949)
* Nagrobek Jana (1850-1936) i Marii (1851-1930) Germak�w
* Nagrobek Feliksa Gieli (1859-1936)
* Nagrobek Heinrich�w (J�zefa Drozd 1838-1889), bracia: Juliusz Heinrich (1836-1884), Kornel Heinrich (1833-1888)
* Grobowiec rodziny Kawskich: Marian (1876-1932), Czes�awa, z d. Nemetz (1880-1976), Jadwiga Rudy (1910-1994); symbolicznie wymieniona Lolusia Kawska (1907-1908)
* Nagrobek rodziny Konieczk�w: Wincenty (1852-1888), Teodozja (1861-1943), Seweryna Keller, z d. Konieczko (1883-1951), Stanis�awa (1881-1971), Maria Keller (1909-2003), Apolonia Ostoja �wierczy�ska (1829-1917)
* Grobowiec rodziny L�wy: Anna (1847-1912), J�zef (1841-1917), Franciszek (1890-1968), Halina
* Nagrobek W�adys�awa Nied�wieckiego (1848-1857)
* Grobowiec rodziny Pollak�w: Karol (1818-1880)

* Grobowiec rodziny Suszk�w: Micha� Nuncjusz (1916-1939), Cyprian (1922-1945), Stanis�awa (1887-1954), Micha� (1860-1960)
* Nagrobek Amalii Celestyny �witalskiej (1840-1882)
* Nagrobek Maryana Truszkowskiego (1879-1890)
* oraz dwa niezidentyfikowane, z XIX wieku (w tym jeden autorstwa Stanis�awa Pi�tkiewicza)

; Cz�� przy ulicy Rymanowskiej

Pierwotny nagrobek J�zia i Stasia Borczyk�w nie istnieje. Obu zmar�ych wymienia inskrypcja na grobowcu W�adys�awa Szombary, kt�ry jest po�o�ony we wcze�niejszej lokalizacji zabytkowego nagrobka. [�r�d�o: Wikipedia, 916738]

S�awni pochowani

Galeria

⮜⮿⮞

••

Wikipedia, Central Cemetery in Sanok, Dmowskiego Street in Sanok, Photographs taken on 2013-11-01, Self-published work

Wikipedia, Central Cemetery in Sanok, Grave candles in Poland, Night in Sanok, Poland photographs taken on 2013-11-01, Self-published work

Wikipedia, Central Cemetery in Sanok, Flowers in Sanok, Photographs taken on 2014-11-24, Self-published work

Wikipedia, Central Cemetery in Sanok, Photographs taken on 2015-11-11, Self-published work

Wikipedia, Central Cemetery in Sanok, Photographs taken on 2013-11-02, Self-published work

Wikipedia, Central Cemetery in Sanok, Grave candles in Poland, November 2013 in Sanok, Photographs taken on 2013-11-01, Self-published work

Wikipedia, Central Cemetery in Sanok, Photographs taken on 2013-11-01, Self-published work

Wikipedia, All Saints Day 2013, All Saints Day Sanok, Central Cemetery in Sanok, Photographs taken on 2013-11-01, Self-published work

Wikipedia, Animals in Sanok, Central Cemetery in Sanok, July 2018 in Sanok, Photographs by Lowdown, Self-published work

Wikipedia, Central Cemetery in Sanok, Photographs by Lowdown, Self-published work, Taken with Samsung GX10

Operatorem serwisu jest

➜	Erkwadrat sp. z o.o.
✎	ul. Letnia 16
	05-510 Chyliczki
☑	123-139-4399
☎	+48 (22) 350 75 61
✉	kontakt@pamietam.pl
	facebook/pamietam

Rozliczenia transakcji kart� p�atnicz� i e-przelewem przeprowadzane s� za po�rednictwem dotpay.pl